Τα έργα τους μοναδικά και αξιοθαύμαστα: Η Ναυτιλιακή Εταιρία Σύρου, πώς μερίμνησαν και βοήθησαν με την αγορά των πρώτων LIBERTΥ από την Αμερική όπου με αυτά εξοπλίστηκε η Ελλάδα ξεκινώντας το θαύμα της Μεγαλύτερης Ναυτιλίας στον κόσμο, Η Σχολή Εμποροπλοιάρχων Σύρου, ο Ναυτικός Όμιλος Σύρου, Το ΝΕΩΡΙΟ, Το Φιλανθρωπικό Ίδρυμα Ρεθύμνη, η Πρώτη Επιτροπή Λιμένος Σύρου, δωρεές χρημάτων σε άπορους, δωρεές κτηρίων στον Δήμο Ερμούπολης και στο Λύκειο Ελληνίδων, μα πιο πολύ από όλα δυο καλοί απλοί καθημερινοί άνθρωποι που δούλευαν το ίδιο και πιο πολύ για το καλό της Σύρου και των συμπολιτών τους.
Οι άνθρωποι αυτοί συνέχισαν να βοηθούν τους Συριανούς ακόμα και μετά τον θάνατό τους αφήνοντας την περιουσία τους για το όφελος και για βοήθεια στις επόμενες γενιές.
Αυτή είναι η ιστορία των Αδελφών Ρεθύμνη των εφοπλιστών που έδωσαν πνοή ώστε να ξεκινήσει η Ελληνική Ναυτιλία και έκαναν τη Σύρο διάσημη σε όλο τον κόσμο.
Σπάνιες φωτογραφίες από το Επισκοπειό, το χωριό με τα σπίτια του Ρεθύμνη, του Γιανναγά, του Κουλουκουντή, του Πνευματικού, από τα παλιά καρνάγια, πλοίων στο λιμάνι και φωτογραφίες της Σύρου από τις αρχές του 20ου αιώνα.
Από το Νεώριο, τους εργατοτεχνίτες και την παλιά δεξαμενή, όπως και το πρώτο σιδερένιο πλοίο που κατασκευάστηκε στο ναυπηγείο το 1959 και πήρε το όνομα ΝΕΩΡΙΟΝ. Θα δείτε φωτογραφίες των αδελφών Ρεθύμνη και από φύλλα εφημερίδων της εποχής. Τέλος, την οικία Ρεθύμνη στην Ερμούπολη, που δόθηκε στο Λύκειο Ελληνίδων Σύρου για να χρησιμοποιηθεί ως Λαογραφικό Μουσείο.
Μια σπουδαία και σημαντική οικογένεια συμπολιτών μας, αλλά παράλληλα μεγάλων ευεργετών του τόπου μας, που συνέβαλαν στην οικονομική και κοινωνική ευημερία της Σύρου σε δύσκολες εποχές.
Οι άνθρωποι αυτοί για τους οποίους θα σας μιλήσω σε αυτό το αφιέρωμα αν και πλούσιοι ήταν άνθρωποι καθημερινοί, απλοί, κάποιον μπορεί να τους είχατε γείτονες σας, φίλοι σας και μερικοί από εσάς ειδικά οι παλαιότεροι ίσως είχατε εργαστεί στις επιχειρήσεις τους ή πίνατε τον καφέ σας μαζί τους στους καφενέδες.
Ήταν απλοί, καθημερινοί άνθρωποι, πλούσιοι μεν από μεγάλα τζάκια της εποχής, αλλά προσιτοί. Άνθρωποι προοδευτικοί αλλά ταυτόχρονα γεμάτοι καλοσύνη. Κι αυτό επειδή ήταν και αυτοί πρόσφυγες, πονεμένοι και κατατρεγμένοι από τους Τούρκους μακριά από τους τόπους τους. Ήρθαν εδώ στη Σύρο για να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους.
Ήταν πρώτα απ’ όλα άνθρωποι και για αυτό έπραξαν έργα γεμάτα από αγάπη και σεβασμό προς τους συνανθρώπους τους.
Διέθεσαν το σημαντικότερο μέρος της περιουσίας τους σε κοινωφελείς σκοπούς και έργα με σκοπό:
- Να βοηθήσουν φτωχούς
- Να βοηθήσουν για την αποκατάσταση της υγείας των συμπολιτών τους
- Να δώσουν δουλειές
- Να σπουδάσουν παιδιά
Ήταν φιλάνθρωποι γιατί έζησαν κι αυτοί τον κατατρεγμό και τον πόνο. Καλλιέργησαν το ιδεώδες της φιλανθρωπίας στην Ερμούπολη 100 χρόνια σχεδόν πριν.
Αυτή είναι η ιστορία των Αδελφών ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ ΜΗΝΑ ΡΕΘΥΜΝΗ και της οικογένειας τους.
Το φιλανθρωπικό ίδρυμα «Η ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΚΑΣΙΩΝ» ήταν και είναι ακόμη ένα από τα καλύτερα φιλανθρωπικά ιδρύματα της Ελλάδας. Ένα αξιόλογο ίδρυμα ευποιίας και φιλανθρωπίας, έμπνευση και έργο των γνωστών Ελλήνων εφοπλιστών των αδελφών ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ ΜΗΝΑ ΡΕΘΥΜΝΗ, άγνωστο ίσως στο ευρύ κοινό, αφού ποτέ δεν έγινε προσπάθεια δημόσιας προβολής.
Το ίδρυμα ως σκέψη και υλοποίηση είναι έργο των Αδελφών Νικολάου και Μηνά Ρεθύμνη, το οποίο συνέστησαν εις μνήμη των γονέων τους Βασιλείου και Μαριγώς.
Διέθεσαν το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας τους, υπολογιζόμενο εκείνη την εποχή σε 20 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία ήλθαν στη Ελλάδα με αποκλειστικό σκοπό τη δημιουργία του ιδρύματος.
Στο σημείο αυτό θεωρώ σκόπιμο να αναφέρω τους σκοπούς τους ιδρύματος, που είναι:
- Η παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και νοσηλείας σε νοσοκομεία της Ελλάδος και του εξωτερικού ασθενών καταγόμενων κατά προτεραιότητα από την Σύρο και την Κάσο.
- Η οικονομική ενίσχυση και βοήθεια προς ανήλικα ορφανά τέκνα ναυτικών και
- Η χορήγηση 2 υποτροφιών κάθε χρόνο σε σπουδαστές που πρώτευσαν καταγόμενων από τη Σύρο και την Κάσο.
Ας προσδιορίσουμε σε ποιο χρονικό σημείο βρισκόμαστε.
Ως το 1880 σχεδόν, η Σύρος ευημερούσε λόγω των βιομηχανιών της και του λιμανιού της, που λειτουργούσε ως εμπορικός κόμβος μεταξύ Ευρώπης και Ανατολής.
Από τα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, δηλαδή από το 1890 και μετά, η Σύρος ήταν σε δεινή οικονομική κατάσταση, λόγω του ότι ο Πειραιάς «έκλεψε», την εμπορική κίνηση του λιμανιού της Ερμούπολης, που υπήρξε το μεγαλύτερο λιμάνι για το διαμετακομιστικό εμπόριο, μεταξύ της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής της Τουρκίας και των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας για 4 δεκαετίες.
Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου και η ανάπτυξη των σιδηροδρόμων, που εδραίωσαν τον Πειραιά ως κύριο λιμάνι και ισχυρό κέντρο εμπορίου και ναυτιλίας. Στην οικονομική δυσπραγία της Ερμούπολης, συνέβαλαν επίσης οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος που ακολούθησε και οι εξ' αυτών οικονομικές κρίσεις σε παγκόσμια κλίμακα.
Ανεργία, πείνα κατεστραμμένες οι βιομηχανίες και βιοτεχνίες... και οι Συριανοί αναγκάζονται να μεταναστεύσουν για να ζήσουν. Σε αυτή τη χρονική στιγμή εμφανίζονται οι αδελφοί Ρεθύμνη και Βαρδάκα προσφέροντας στη Σύρο το κοινωνικό τους έργο.
Ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι; Από πού ήρθαν;
Ο Βασίλειος Ρεθύμνης (πατέρας) ήρθε στη Σύρο από την Κάσο το 1890. Καταγόταν από οικογένεια καπεταναίων και καραβοκύρηδων. Ο πατέρας του διέθετε ιστιοφόρα και ατμόπλοια. Δεν ήταν φτωχοί άνθρωποι. Ήταν πλούσιοι και μορφωμένοι με ευρωπαϊκή παιδεία και εκπαίδευση.
Ο Βασίλειος Ρεθύμνης παντρεύτηκε στη Σύρο. Έκανε δυο γιούς, τον Νικόλαο που γεννήθηκε το 1886 στο χωριό Παναγιά της Κάσου και τον Μηνά που γεννήθηκε το 1892. Παρότι γεννήθηκαν στην Κάσο, τα δύο αδέλφια μεγάλωσαν στη Σύρο και αυτήν θεωρούσαν πατρίδα τους.
Τελείωσαν το Γυμνάσιο της Σύρου και στράφηκαν στη θάλασσα. Τελείωσαν την Αγγλική Ναυτική Ακαδημία και οι δύο.
Αξίζει να γνωρίζετε ότι ο Νικόλαος ως πλοίαρχος του πλοίου ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗΣ, έσωσε πάνω από 165 συμμάχους, όταν τους περισυνέλεξε από τορπιλισμένο πλοίο, με κίνδυνο της ζωής του.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ
Τιμήθηκε γι αυτό με την μεγαλύτερη τιμητική διάκριση από τον συμμαχικό στρατό.
Τα δύο αδέλφια εργάστηκαν σκληρά και απέκτησαν σημαντική περιουσία.
Δεν αργούν να γίνουν εφοπλιστές . Το 1923 μαζί με τα ξαδέλφια, τον Μιχάλη Πνευματικό και τον Στάθη Γιανναγά, επίσης Κασίους που και αυτοί ήταν πρόσφυγες στη Σύρο, ιδρύουν την Ατμοπλοΐα Κάσου.
Η εταιρεία εξελίσσεται σε μια από τις καλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες στη Ελλάδα. Έδρα της, η Ερμούπολη.
Χάρη στην Ατμοπλοΐα Κάσου η Σύρος παίρνει τον τίτλο «Καραβοκύρισσα» και γίνεται εφοπλιστικό νησί.
Πολλά πλοία που ταξίδευαν σε ολόκληρο τον κόσμο, με την Ελληνική σημαία να κυματίζει στην πλώρη τους είναι συριανά. Με Συριανούς και Κασίους ναυτικούς.
Εκατοντάδες Συριανοί κάθε ειδικότητας εργάστηκαν στα πλοία των Αδελφών Ρεθύμνη και όχι μόνο αυτό.
Σύμφωνα με τη Βρετανική νοοτροπία της εκπαίδευσής τους οι αδελφοί Ρεθύμνη έστελναν κάθε τόσο τους ναυτικούς για νέα κατάρτιση κάνοντας τα πληρώματά τους απίστευτα παραγωγικά.
Αγαπούσαν την «Κασιακή» τους, όπως την έλεγαν οι ναυτικοί και δεν την άφηναν για άλλη εταιρεία. Από την Κασιακή συνταξιοδοτούνταν.
Η φίρμα ΡΕΘΥΜΝΗΣ με τον καιρό αποκτά παγκόσμια ακτινοβολία. Η εταιρεία βοηθά με πολλούς τρόπους την ελληνική ναυτιλία. Με γραφεία, με πόρτες να ανοίγουν παντού, χρησιμοποιώντας το όνομα Ρεθύμνης.
Τα πλοία της Κασιακής, βοήθησαν τον συμμαχικό στρατό στον πόλεμο, μεταφέροντας στρατιώτες, πολεμοφόδια ή άμαχο πληθυσμό. Λίγα θα ξεφύγουν από τα γερμανικά υποβρύχια. Θα εκχωρηθούν στην εξόριστη στο Κάιρο Ελληνική Κυβέρνηση και θα συνεχίσουν να προσφέρουν στον αγώνα.
Αλλά υπάρχει κάτι ακόμα πιο σπουδαίο για τη Σύρο. ΤΟ ΝΕΩΡΙΟ!
Φτάνουμε στο κρίσιμο 1955.
Οι Ρεθύμνηδες αποφασίζουν να αγοράσουν το Ναυπηγείο του Νεωρίου από τον προηγούμενο ιδιοκτήτη του τον εφοπλιστή Μηνά Διακάκη. Το έκαναν περισσότερο για συναισθηματικούς λόγους. Ήθελαν να βοηθήσουν το νησί.
ΜΗΝΑΣ ΔΙΑΚΑΚΗΣ
Παράλληλα αγοράζουν το μηχανουργείο Μπαρμπέτα που λειτουργούσε δίπλα στο Νεώριο και το ενσωματώνουν στο ναυπηγείο.
Το ΝΕΩΡΙΟ δεν ήταν τυχαία επιλογή.
Η τοποθεσία του, βρίσκεται στο τέλειο σημείο μέσα στη Μεσόγειο. Στο δρόμο από τον Εύξεινο Πόντο προς το Αιγαίο, τη Δυτική Μεσόγειο και την Αδριατική και το αντίστροφο.
Ένας άλλος λόγος ήταν ότι στη Σύρο υπήρχαν άριστοι τεχνίτες με τεχνογνωσία αλλά και με φτηνά μεροκάματα λόγω των συνθηκών.
Στην Ελλάδα δεν υπήρχε τότε πολιτική για ναυπηγοεπισκευαστικές εργασίες.
Οι αδελφοί Ρεθύμνη, καταξιωμένοι εφοπλιστές, πολύ έξυπνα, σκέφτηκαν να κάνουν το ΝΕΩΡΙΟ ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη.
Μεγάλες δόξες για την Ερμούπολη και τη Σύρο από την κίνηση αυτή των Ρεθύμνηδων. Αναλαμβάνουν το Νεώριο που ήταν σχεδόν κατεστραμμένο ναυπηγείο και το μετατρέπουν σε ναυπηγοεπισκευαστικό. ΚΤΙΖΟΥΝ ΠΛΟΙΑ.
Την εποχή εκείνη η Ελλάδα πήρε από τις γερμανικές και ιταλικές επανορθώσεις την πρώτη πλωτή δεξαμενή, που ήρθε στη Σύρο τον Μάρτιο του 1955 (όταν ακόμη ιδιοκτήτης του Νεωρίου ήταν ο Καπετάν Μηνάς Διακάκης) και τοποθετήθηκε στο «Νησάκι» μετά την κατασκευή του προστατευτικού μόλου. Η άφιξη της κρατικής δεξαμενής θεωρήθηκε μείζον οικονομικό-κοινωνικό-εργασιακό και πολιτικό θέμα. Όλοι καταλάβαιναν ότι η δεξαμενή αυτή, μέλει να αλλάξει τη ζωή της Σύρου και της εμπορικής ναυτιλίας.
Οι Συριανοί εργαζόμενοι στο Νεώριο ευημερούν. Νέες ειδικότητες εργαζομένων εμφανίζονται.
Το Νεώριο απέκτησε μεγάλη φήμη και εθεωρείτο ίσως πιο σπουδαίο από αυτά της Μάλτας και του Παλέρμο της Ιταλίας. Σύντομα αποκτά διεθνείς συνεργάτες, οι δουλειές πολλαπλασιάζονται και το οικονομικό όφελος για τη Σύρο και την Ελλάδα γενικότερα είναι πολύ μεγάλο.
Η Σύρος χάρις στο ναυπηγείο, γίνεται γνωστή σε όλο τον κόσμο.
Οι Ρεθύμνηδες προχωρούν ακόμα περισσότερο. Εκείνη την εποχή τα Ferry Boats δεν έχουν εμφανιστεί ακόμα.
Ως τότε η μεταφορά των υγρών καυσίμων γίνονταν με βαρέλια και με ξύλινα σκάφη.
Οι Ρεθύμνηδες σκέφτηκαν και κατασκεύασαν ένα φορτηγό για να μεταφέρουν εμπορεύματα στα νησιά. Στις 19/4/1959 το πρώτο σιδερένιο πλοίο 450 τόννων ήταν γεγονός. Ονομάστηκε ΝΕΩΡΙΟΝ.
Στις 11/6/1963 πραγματοποιήθηκε η καθέλκυση του δεξαμενόπλοιου «ΓΕΡΟΓΙΑΝΝΗΣ Μ.» 1000 τόννων, του μεγαλύτερου πλοίου που είχε κατασκευαστεί ως τότε στο Νεώριο.
Το πρώτο δεξαμενόπλοιο έγινε πραγματικότητα.
Παράλληλα οι Ρεθύμνηδες βοηθούν ορφανοτροφεία, σχολεία, οικογένειες.
Η προσφυγομάνα Σύρος, ξεπέρασε την κρίση, έχει ελπίδα, έχει στοργή, έχει αγάπη.
Ο Νικόλαος Ρεθύμνης θα χρηματίσει Αντιπρόεδρος του Αγγλοαμερικανικού Γραφείου Μορφώσεως στη Ελλάδα και με την ιδιότητά του αυτή, θα βοηθήσει να σπουδάσουν φοιτητές σε Αμερικανικά Πανεπιστήμια.
Διέθεσε τον πλούτο του για ανέγερση ή ανακαίνιση ναών στη Σύρο, την ενίσχυση πασχόντων και απόρων Συριανών.
Ο ΜΗΝΑΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση διοχετεύοντας έγγραφα με πληροφορίες στην εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση για τις περιοχές που ήταν τα γερμανικά ναρκοπέδια και διάφορα πολυβολεία στη Ιταλία και όπου αλλού ταξίδευε. Οι πληροφορίες του αυτές, βοήθησαν τους συμμάχους να βομβαρδίσουν το λιμάνι της Γένοβας προκαλώντας τεράστιο πλήγμα στον άξονα.
Στον πόλεμο του 1940-1941, ο Μηνάς Ρεθύμνης με κίνδυνο της ζωής του σαμποτάρισε το επιβατηγό πλοίο ΕΛΣΗ ΤΟΓΙΑ στον Πειραιά.
Το πλοίο ήταν επιταγμένο από τους Γερμανούς και γεμάτο με οπλίτες και πολεμοφόδια ήταν έτοιμο να αποπλεύσει. Αλλά και αργότερα κατά τον πόλεμο, χρηματοδότησε τη διαφυγή 70 Ελλήνων αξιωματικών και 25 Άγγλων προς τη Μέση Ανατολή για τη συνέχεια του αγώνα.
Ο Νικόλαος Ρεθύμνης πέθανε το 1981.
Ο Μηνάς Ρεθύμνης πέθανε το 1977.
Και οι δύο τάφηκαν στη Σύρο.
Ο Σύνδεσμος Συριανών πρότεινε και επέτυχε την μετά θάνατον βράβευση των Αδελφών Ρεθύμνη από την Ακαδημία Αθηνών.
Το ίδρυμα η ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΚΑΣΙΩΝ, αποφάσισε την φιλοτέχνηση των προτομών των ιδρυτών του, Αφων Ρεθύμνη και την τοποθέτησή των στα νησιά Κάσο και Σύρο. Στη Σύρο τοποθετήθηκε στο κηπάριο μπροστά από τον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου.
Κάτι που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι ότι στις 30 Ιουνίου 1957 ο Νικόλαος Ρεθύμνης έστειλε επιστολή στον τότε Υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας και με την συμβολή του φίλου του Βασίλειου Γουλανδρή και της Ρεθύμνης-Κουλουκουντής LTD, απαίτησαν την ίδρυση της Παγκυκλαδικής Ναυτικής Σχολής Σύρου, (δηλαδή της Σχολής Εμποροπλοιάρχων Σύρου), που μέχρι τότε ήταν σχέδιο στα χαρτιά.
Το σχετικό ντοκουμέντο το έχουμε ολόκληρο και ευχαριστούμε ιδιαίτερα την κυρία Αννα Βαφία και το Ίδρυμα Ρεθύμνη για την διάθεση της επιστολής.
Κάτι ακόμα που πρέπει να γνωρίζετε είναι ένα ακόμα κληροδότημα που δόθηκε από την οικογένεια Ρεθύμνη.
Αυτό είναι ένα μοναδικό κτήριο, ένα στολίδι κυριολεκτικά της Ερμούπολης που δωρίσθηκε στο Λύκειο Ελληνίδων Σύρου. Είναι το κτήριο στο οποίο σήμερα βήμα-βήμα στήνεται το λαογραφικό μουσείο του Λυκείου Ελληνίδων Σύρου.
Μετά το θάνατο του Ρεθύμνη, ιδιοκτησιακά ανήκε στην ανιψιά του, Φιφή Ανδριανοπούλου το γένος Γιανναγά.
Η οικογένεια, γνωρίζοντας την αγάπη των Ρεθύμνηδων για τη Σύρο και αναγνωρίζοντας την προσφορά του Λυκείου Ελληνίδων Σύρου, ως ένα από τα πρώτα και τα σπουδαιότερα στην Ελλάδα, δώρισε το 1983 το κτίριο στο Λύκειο Ελληνίδων για να αξιοποιηθεί κατάλληλα όπως και έγινε.
Τελειώνοντας το πρώτο μέρος του αφιερώματος, θέλω να αναφερθώ σε μία ακόμα λεπτομέρεια.
Το 1921 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Εταιρεία Ρεθύμνης-Κουλουκουντής LTD από τον Μηνά Ρεθύμνη και τον εξάδελφό του Μανώλη Κουλουκουντή. Η εταιρεία αυτή υπήρξε μεγάλο ναυτιλιακό γραφείο παγκοσμίου φήμης. Το 1938 η εταιρεία διαχειριζόταν 64 πλοία των Κουλουκουντή, των Ρεθύμνη και των οικογενειών Πνευματικού και Γιανναγά ενώ τα υπόλοιπα ήταν διαφόρων εφοπλιστών.
ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ Νικολάου Ρεθύμνη προς τον Βενιζέλο σχετικά με την Ρεθύμνης Κουλουκουντής LTD PHGH! (ψηφιακό αρχείου του Ελευθερίου Βενιζέλου)
Κατά τη διάρκεια του 2ου Π.Π. ο ελληνικός εμπορικός στόλος έχασε το 70% της δύναμής του.
Ο Μανώλης Κουλουκουντής, με τη μεγάλη διορατικότητά του, πείστηκε ότι τα LIBERTY ήταν μεγάλη ευκαιρία για το σύνολο των Ελλήνων εφοπλιστών, παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς ήταν επιφυλακτικοί απέναντι στα πλοία αυτά, που είχαν την καινοτομία ότι οι λαμαρίνες τους ήταν ηλεκτροσυγκολλημένες και όχι καρφωτές, όπως ήταν τα πλοία μέχρι τότε.
Με τη βοήθεια των αδελφών του, Μιχάλη, Γεωργίου, Νικολάου, του Νικόλα Ρεθύμνη και του Κωνσταντίνου Λαιμού, πέτυχαν την παραχώρηση προς εκμετάλλευση, από την Αμερικανική Κυβέρνηση δεκατεσσάρων από τα νεότευκτα πλοία τύπου LΙBERTY.
Το 1946 ο Μανώλης Κουλουκουντής, ο οποίος ήταν ο Πρόεδρος των Ελλήνων Εφοπλιστών της Νέας Υόρκης ήδη από το 1944, έχοντας τη συμπαράσταση των Ελλήνων εφοπλιστών και με τη βοήθεια του Αντιπροέδρου της Ελληνικής Κυβέρνησης Σοφοκλή Βενιζέλου, που βρισκόταν στην Νέα Υόρκη ως επικεφαλής Ελληνικής οικονομικής Επιτροπής και του Υπουργού Ναυτιλίας Νικολάου Αβραάμ, επέδωσαν στον Αμερικανό Ναύαρχο SMITH αίτημα να αγοραστούν με ευνοϊκούς όρους 100 Liberty. Θα πλήρωναν 16,5 εκ. δολ. δηλαδή το 25% από το συνολικό κόστος αγοράς των, που ήταν 65 εκ. δολάρια. Ακολούθησε η αγορά 7 δεξαμενόπλοιων με τις ίδιες συνθήκες πληρωμής.
ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
Ελληνική οικονομική Επιτροπή
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΒΡΑΑΜ
Μήνες προσπαθούσε ο Μανώλης Κουλουκουντής για να γίνει δεκτό το αίτημα αυτό, από την Αμερικανική Κυβέρνηση. Το πέτυχε τελικά. Τα 100 Liberty αγοράστηκαν σε «συμβολικές» τιμές από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1947.
Ήταν 7/1/1947 όταν έγινε η επικύρωση της συμφωνίας. Η ημερομηνία είναι σημαδιακή.
Ο Smith δέχτηκε τελικά να παραχωρηθεί δάνειο στους εφοπλιστές με πολύ ευνοϊκούς όρους, που περιελάμβαναν πίστωση 20 ετών και επιτόκιο 3,5%. Συγχρόνως, αποφασίστηκε η μετάβαση του τότε Υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας Νίκου Αβραάμ στις ΗΠΑ, «ίνα παρακολούθηση … τας απαιτουμένας ενεργείας και διατυπώσεις δια την επιβαλλόμενην επίσπευσιν της αγοράς των 100 πλοίων», όπως έγραφαν οι εφημερίδες.
Στις 14 Οκτωβρίου 1946, ο Αβραάμ έφτασε στην Αμερική και έκλεισε το μεγάλο deal για τους Έλληνες εφοπλιστές.
Τελικά Στις 7 Ιανουαρίου 1947, εγκρίθηκε οριστικά η παραχώρηση 100 πλοίων στην Ελλάδα. Συνολικά, παρελήφθησαν 98 πλοία τύπου «Liberty» και 2 μικρότερα ακτοπλοϊκά. Τα περισσότερα αγοράστηκαν τοις μετρητοίς από τους Έλληνες εφοπλιστές με τη βοήθεια των αμερικανικών τραπεζών. Οι τράπεζες όμως δεν δάνειζαν χρήματα για πλοία με ελληνική σημαία, επειδή η ελληνική κυβέρνηση είχε αποφασίσει να φορολογήσει τα ελληνικά πλοία αναδρομικά. Το 1947 η απειλή προς τους εφοπλιστές ήταν ότι θα θεσπίζονταν νόμος, σύμφωνα με τον οποίο, θα εξαναγκάζονταν να επαναπατρίσουν τα κεφαλαία τους στην Ελλάδα. Τότε στράφηκαν στις αμερικανικές τράπεζες για να πάρουν δάνεια, με την προϋπόθεση όμως, ότι θα έβαζαν στα «Liberty» σημαίες του Παναμά ή της Λιβερίας. Έτσι, οι περισσότερες αγορές έγιναν για λογαριασμό ξένων εταιρειών, που ελέγχονταν όμως από Έλληνες πλοιοκτήτες.
Τα «Liberty» στα ελληνικά χέρια δούλεψαν ασταμάτητα για 3 δεκαετίες, μεταφέροντας πολλών ειδών φορτία. Χαρακτηρίστηκαν «σκληροτράχηλα», ενώ εκείνοι που τα δούλεψαν, τα αποκαλούσαν «ευλογημένα». Τα πλοία που αντικαθιστούσαν κάποιο από τα «Liberty», όταν πήγαιναν για διάλυση, ονομάστηκαν «Αντιλίμπερτυ». Το ελληνικό ναυτιλιακό «θαύμα». Οι ευνοϊκές οικονομικές συγκυρίες της εποχής το 1947 και η εξαιρετική απόδοση των «Liberty» ώθησαν τους Έλληνες σε νέες αγορές πλοίων, όχι μόνο από τις ΗΠΑ, αλλά και από την Αγγλία και τον Καναδά. Έτσι, η ελληνική εμπορική ναυτιλία αναγεννήθηκε και το 1948 ο ελληνικός στόλος αριθμούσε 531 πλοία. Κάτι δηλαδή που πλησίαζε τα προπολεμικά μεγέθη. Ωστόσο, είχαν δημιουργηθεί αναταραχές στα πληρώματα, ενώ η στάση του κράτους στο τομέα της κοινωνικής πολιτικής, ενίσχυσαν τη φυγή των ελληνικών πλοίων σε ξένα νηολόγια. Οι Έλληνες εφοπλιστές περιόρισαν έτσι το λειτουργικό κόστος των πλοίων τους σε τέτοιο βαθμό, ώστε να επιβιώνουν απέναντι στον ξένο ανταγωνισμό και να ασκούν επιτακτικά τα προγράμματά τους.
Εκείνη ακριβώς είναι η περίοδος της μεγάλης έκρηξης της ανόδου και τελικά της κυριαρχίας της Ελληνικής Ναυτιλίας στον κόσμο.
Η Ελληνική Ναυτιλία ύστερα από την καταστροφή του πολέμου αναγεννιέται για μια ακόμα φορά και μαζί της αρχίζει η άνθιση της μεγάλης εφοπλιστικής και ναυτιλιακής ιστορίας της Ελλάδος. Η Ελλάδα γίνεται ξανά θαλασσοκράτειρα.
Δυο φράσεις θα μένουν στην ιστορία από εκείνη την περίοδο.
«Τα ευλογημένα» τα «Liberty».
Και … Το ελληνικό ναυτιλιακό «θαύμα»...
Ο Μανώλης Κουλουκουντής πήρε από την εφοπλιστική κοινότητα τον τίτλο του «ΠΡΥΤΑΝΗ» ή του «ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ» της Ελληνικής Ναυτιλίας.
Αλλά για τους Κουλουκουντήδες, τους Γιανναγάδες και την οικογένεια Πνευματικού, θα μιλήσουμε σε επόμενο αφιέρωμα που ετοιμάζουμε για τους σπουδαίους αυτούς Συριανούς Έλληνες εφοπλιστές.
Αυτή λοιπόν αγαπητοί αναγνώστες ήταν η ιστορία των Αδελφών Ρεθύμνη.
Τα έργα τους, η καλοσύνη του χαρακτήρα τους, η ποιότητα τους ως άνθρωποι και ως εργοδότες ήταν ακόμα περισσότερα και πολλά από αυτά έμειναν άγνωστα.
Η προσφορά τους στο νησί της Σύρου ανεκτίμητη.
Στην Ελλάδα και στη ναυτιλία της, ακόμα πιο ανεκτίμητη.
Το κείμενο του άρθρου βασίστηκε σε τρεις σημαντικές ομιλίες που δόθηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδος και του εξωτερικού.
Σε αυτό βοήθησαν και τους ευχαριστώ θερμά, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Επισκοπείου, ο εξαίρετος φίλος Αντώνης Παλαιολόγος και ο συνεργάτης μου Βαγγέλης Παραμάνης.
Πήγες από διάφορες έρευνες σε βιβλία χειρόγραφα και το ιντερνέτ.
Μέσα στο φωτογραφικό άλμπουμ που συνοδεύει το άρθρο υπάρχουν φωτογραφίες για τις οποίες δεν γνωρίζουμε την ακριβή πηγή τους.
Για αυτό παρακαλώ αν υπάρχει και γνωρίζει κάποιος την πηγή του να την αναφέρει βοηθώντας έτσι την πλήρη έρευνα αυτή που έγινε με αγάπη και σεβασμό στην Συριανή αλλά και Ελληνική Ναυτιλία και ιστορία των μεγάλων Ευεργετών του Ελληνικού Έθνους.
Παναγιώτης Κουλουμπής
Syros Stories