Ένα από τα πλέον άγνωστα παραγκωνισμένα και ξεχασμένα ιστορικά μνημεία που βρίσκονται στην Σύρο, το Βρετανικό Κοιμητήριο, όπου σε αυτό είναι θαμμένοι μερικοί από τους σημαντικότερους και σπουδαίους ανθρώπους που έδρασαν στην Σύρο την χρυσή εποχή της άνθισης της αλλά και αλλά σημαντικά πρόσωπα και που θα έπρεπε να τιμώνται ιδιαιτέρα όχι μόνο στην Σύρο αλλά και διεθνώς.
Αλήθεια γνωρίζατε ότι υπάρχει κάτι τέτοιο στην Σύρο; Και όμως! Πρόκειται για ένα από τα πλέον σημαντικά κοιμητήρια μνημεία του Α' Παγκοσμίου Πόλεμου.


Κανείς δεν έχει ενδιαφερθεί έστω να το βάλουν όχι στα αξιοθέατα αλλά στα Στρατιωτικά Κοιμητήρια του παγκοσμίου χάρτη. Σχεδόν κανείς Συριανός δεν το επισκέπτεται έστω από περιέργεια. Όσοι το επισκέπτονται είναι ξένοι, άμεσα σχετιζόμενοι με το αντικείμενο του και φυσικά όσοι το γνωρίζουν αφού είναι σχεδόν άγνωστο.
Το σημαντικό και σπουδαίο αυτό νεκροταφείο βρίσκεται στην Ερμούπολη, στον γρανίτινο δρόμο επί της οδού Ταξιάρχων ακριβώς μετά το Ορθόδοξο Νεκροταφείο και την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, στην αριστερή πλευρά του δρόμου προς την Άνω Σύρο.
Tο Βρετανικό νεκροταφείο είναι θεματικά αφιερωμένο στο Πόλεμο του Αιγαίου 1915-1918 και δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 1921 με σκοπό να συλλέξει όλες τις σκόρπιες και διασκορπισμένες πολεμικές ταφές της Κοινοπολιτείας από τα νησιά των Κυκλάδων.
Εκεί μέσα είναι θαμμένοι στρατιώτες από την Εκστρατεία της Καλλίπολης ή Μάχη της Καλλίπολης η οποία έλαβε χώρα στη χερσόνησο της Καλλίπολης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (στην Γκελίμπολου της σημερινής Τουρκίας) από τις 25 Απριλίου του 1915 μέχρι τις 9 Ιανουαρίου του 1916, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Αλλά όχι μόνο αυτοί. Όπως θα διαβάσετε στην συνέχεια στο κοιμητήριο «κοιμούνται» μερικές από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της τότε Βρετανικής Αυτοκρατορίας που κυριαρχούσε κραταιά την εποχή εκείνη, ελέγχοντας το εμπόριο και την πολιτικο-οικονομική ζωή της Σύρου και των Κυκλαδονήσιων μας.

Το «Βρετανικό Νεκροταφείο Syra» δείχνει τη σημασία της Σύρου για το Υπουργείο Εξωτερικών της Βρετανικής Αυτού Μεγαλειότητας μετά την ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους το 1832, έως ότου η υπεροχή του αργότερα επισκιάστηκε από τη νέα πρωτεύουσα του βασιλιά Όθωνα της Αθήνας και το λιμάνι του Πειραιά. Όπως και άλλα βρετανικά υπερπόντια νεκροταφεία, που βρίσκονται σε πολλές άλλες χώρες έτσι και το νεκροταφείο της Σύρου αποκαλύπτει μερικές από τις ανθρώπινες θυσίες εκείνων που υπηρέτησαν την Βρετανική αυτοκρατορία και υπέφεραν από κάποια από τις επικίνδυνες ασθένειες (επιδημίες) που μάστιζαν εκείνη την εποχή τον κόσμο αλλά και γενικότερα βρήκαν τον θάνατο μακριά από το σπίτι τους.
Η ιστορία έχει ως έξης …
Από το 1915 ως το 1918 ένας συμμαχικός στρατός αποτελούμενος από στρατιώτες από την Ελλάδα, τη Βρετανία τη Γαλλία, Μοντενεγρο Γιουγκοσλαβία, Ιταλία και Ρωσία εμάχετο εναντίον των Αυστρο-Ουγγρικών και Βουλγάρικων δυνάμεων στην Μακεδονία.




Η εκστρατεία αυτή ήταν μια κοινή βρετανική και γαλλική επιχείρηση που συμμετείχαν επίσης Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί και Ινδοί και είχε στόχο την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, πρωτεύουσας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να εξασφαλίσει μια θαλάσσια δίοδο στη Ρωσία.
Μετά από μια αποτυχημένη ναυτική εκστρατεία, πραγματοποιήθηκε αμφίβια απόβαση στη χερσόνησο της Καλλίπολης. Η προσπάθεια απέτυχε και μετά από οκτώ μήνες σκληρών μαχών και πολλά θύματα και στις δύο πλευρές, η δύναμη εισβολής τελικά αποχώρησε.
Η Μάχη της Καλλίπολης υπήρξε μια τραγική σελίδα στην ιστορία της ανθρωπότητας.



Η εκστρατεία αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες νίκες των Οθωμανών κατά τη διάρκεια του πολέμου και θεωρείται μια μεγάλη αποτυχία που εξελίχτηκε σε τραγωδία για τους Συμμάχους.
Ήταν ένα εγχείρημα παράτολμο και σχεδόν ακατόρθωτο όπου χάθηκαν πολλοί στρατιώτες. Πολλοί από αυτούς πνίγηκαν στην θάλασσα όταν τα βαρυφορτωμένα πλοία είτε τορπιλίστηκαν είτε ναυάγησαν στα ταραγμένα νερά του Αιγαίου.
Οι νεκροί αυτοί από τα πλοία αυτά ξεβραστήκαν στις παραλίες των αιγαιοπελαγίτικων νησιών από όπου οι κάτοικοι τους συνέλεξαν και ύστερα τους ενταφίαζαν σε ανώνυμους τάφους.



Δημιουργήθηκαν έτσι πολλά ανώνυμα μικρά νεκροταφεία.
Στη συνέχεια η κοινοπολιτεία αποφάσισε να βρει όλους αυτούς τους τάφους και να ενταφιάσει όλους αυτούς τους στρατιώτες σε ένα σημείο.
Έτσι δημιουργήθηκε το νεκροταφείο στη Σύρο.
Ήρθαν λοιπόν στη Σύρο τάφοι από την Αμοργό (7). Αντίπαρο (5). Ηρακλειά (26). Κάσο (1). Άνω Κουφονήσια (1). Γαλλικό προξενικό νεκροταφείο στη Μήλο (20). Νάξος (2). Πάρος (1). Σαντορίνη (1). . Αστυπάλαια (3). Το Βρετανικό Προξενικό Νεκροταφείο της Syra (12) και το εκκλησάκι του Αγίου Τριάδος στο Λιβάδι της Κέας (1).


Στο μικρό αυτό νεκροταφείο περισσότεροι από τους μισούς τάφους είναι εκείνοι των ανδρών που πνίγονται κατά την μεταφορά τους με το θρυλικό ατμόπλοιο «Αρκάδιον» το όποιο τορπιλίστηκε και βυθίστηκε στις 15 Απριλίου 1917 στο κέντρο των Κυκλάδων.
Σημ. συντ. Μια τραγική σύμπτωση είναι ότι η ημερομηνία του τορπιλισμού και της βύθισης του Αρκαντιαν είναι η ίδια ακριβώς με του Τιτανικού. Την Ιδία στιγμή που χανόταν ο Τιτανικός χανόταν και το SS Arcadian. Την ιστορία αυτού του πλοίου και τον ομαδικό τάφο των θυμάτων του θα την διαβάσετε στην συνέχεια του άρθρου αυτού.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΘΑΜΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ και ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ
Στο Βρετανικό νεκροταφείου της Σύρου είναι θαμμένοι μερικοί πολύ σημαντικοί άνθρωποι που ως σήμερα κανείς δεν γνώριζε την ύπαρξη τους.
Πρώτος και σημαντικότερος από όλους ο William Binney, William Pryor Binney: Πρόξενος της HBM (Βρετανική Αυτού Μεγαλειότητα), Γενικός Διευθυντής και συνιδρυτής της εταιρείας Eastern Telegraph Company. Έζησε, πέθανε και τάφηκε στη Σύρο. Eδώ λοιπόν, βρίσκεται ο μεγαλόπρεπης τάφος του στου οποίου στην επιτύμβια πλάκα διαβάζουμε αυτά ακριβώς τα όποια ήταν και έδρασε στην Σύρο.
To the memory
of William Pryor Binney
H.B.M. Consul
Divisional Manager Eastern
Telegraph Company
Born in Halifax Nova Scotia
Canada
the 21th July 1839
died at Syra the 12th March 1888.
The Lord gave and the Lord
hath taken away Blessed be
the name of the Lord
Job I21.

Ο τάφος του William Binney
(διαβάστε το σχετικό ιστορικό άρθρο ΕΔΩ)
Το σημαντικότερο όμως δεν ακριβώς μόνο αυτός ο τάφος. Αν και ο τάφος του προξένου της HBM William Binney, είναι ο μεγαλύτερος στο μικροσκοπικό ξεχασμένο αυτό νεκροταφείο, υπάρχουν επίσης οι τάφοι δύο πρώην πολύ σημαντικών βρετανών προξένων.
Υπάρχει ο τάφος του St. Vincent Lloyd (Άγιος Βικέντιος Λουντ)

Ο προκάτοχός του Μπίννεϊ, ο όποιος χαρακτηρίστηκε « Άγιος Βικέντιος Λουντ»», υπήρξε αντιπρόεδρος του HBM για την πολιτεία της Βλαχίας το 1838, όπου αργότερα έγινε διάσημος υποστηρίζοντας τους επαναστάτες του 1848 που συνέχισαν και ίδρυσαν το Ενωμένο Ρουμανικό Κράτος. Στις 14 Δεκεμβρίου 1861 η Αυτού Μεγαλειότητα τον προάγει σε πρόξενο και τον στέλνει να υπηρετήσει στη Σύρο, όπου φαίνεται ότι παρέμεινε μέχρι το θάνατό του το 1884. Μέρος του επιτάφιου του έχει ως εξής:
Sacred to the memory of St. Vincent Lloyd Esq., for many years H.B.M. Consul Syra, who died here 25th February 1884, in the 74th year of his age.
Άλλος ένας σπουδαίος Βρετανός που είναι θαμμένος στο Συριανό Βρετανικό Νεκροταφείο είναι ο Richard Wilkinson. Η ζωή αλλά και το τέλος αυτού του ανθρώπου και της οικογένειας του στη Σύρο είναι τραγική και συγκλονιστική όπως θα διαβάσετε στη συνέχεια.
Ο διάσημος αυτός Βρετανός πρόξενος αντικατέστησε τον Lloyd μετά τον θάνατο του Σύρο, το 1861. Ο Ρίτσαρντ Γουίλκινσον είχε γεννηθεί στη Σμύρνη το 1783 και πέθανε στη Σύρο στις 26 Σεπτεμβρίου 1861. Υπάρχουν αρχεία που αποκαλύπτουν ότι ως πρόξενος της ΗΒΜ στη Σύρο το 1838, ήταν ένας από τους πέντε πρόξενους που ανέλαβαν την υπηρεσία να σταθμεύουν σε σημαντικές πόλεις σε όλο το νεοελληνικό ελληνικό κράτος και την μεσόγειο γενικότερα, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους.
Πόλεις όπως Πάτρα, Πύργος, Νάπολη και στον Πειραιά.
Προσέξτε ένα σημαντικό: Με εξαίρεση τον πρόξενο της Πάτρας, ο ρόλος τους ήταν κυρίως το εμπόριο, τονίζοντας την εμπορική σημασία του νησιού της Σύρου σε εκείνο το σημείο της ιστορίας του.
Ο επιτάφιος στον τάφο του Richard Wilkinson έχει ως εξής:
Sacred to the memory of
Richard Wilkinson Esqr.
H B M Consul in Syra and its
dependencies
Born in Smyrna Dec 12 1783
Died in Syra Sep 26 1861

Ο τάφος του Ρίτσαρντ Γουίλκινσον
Υπάρχει και ένας ακόμα τάφος και είναι συγκλονιστική η ανακάλυψη του. Ένας παιδικός τάφος.
Είναι ο παιδικός τάφος των John και Helene.
Ο μικροσκοπικός αυτός οικογενειακός τάφος των Wilkinson κρατά τα μικροσκοπικά σώματα των John Wilkinson και Helene Wilkinson. Ο Τζον πέθανε τον Οκτώβριο του 1855 στην ηλικία των 2 ετών, ενώ η Ελένη επέζησε λίγους μήνες ακόμα και πέθανε 3 μήνες αργότερα μετά το θάνατο του μεγαλύτερου αδελφού της, τον Ιανουάριο του 1856, τρεις μήνες. Τα παιδάκια αυτά ήταν τα εγγόνια του Ρίτσαρντ Γουίλκινσον, ή ίσως και τα δικά του παιδιά. Αυτήν την λεπτομέρεια δεν μπόρεσα να διευκρινίσω.
Ο τάφος αποκαλύπτει την τραγική τύχη της οικογένειας του Βρετανού προξένου στην Σύρο. Μια εποχή μεγάλης θλίψης για τον Richard Wilkinson και την οικογένειά του.

Sacred
to the memory of
John Wilkinson
born Aug. 1, 1853 died Oct. 27, 1855
and of
Helene Wilkinson
born Oct. 17, 1855 died Jan. 28, 1856
Suffer the little children to come unto
me, and forbid them not for such is the
Kingdom of Godt (sic)
Mark X, 14
Ας προχωρήσουμε πιο μέσα στο μικρό αυτό ξεχασμένο κοιμητήριο να δούμε τι άλλο μας αποκαλύπτει από την ιστορία της Σύρου αλλά και την γενικότερη ιστορία.


Υπάρχει ένας ακόμα πολύ σημαντικός τάφος μέσα στο βρετανικό κοιμητήριο.
Είναι ο τάφος ενός άγνωστου ναύτη. Ο ομαδικός τάφος των θυμάτων του SS Arcadian που βυθίστηκε στα Κυκλαδίτικα νερά κατά την διάρκεια του πολέμου.
Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η Βρετανία πολεμούσε σε δύο εκστρατείες συγχρόνως στην περιοχή. Μία εναντίον των Τούρκων στην Καλλίπολη και η άλλη ενάντια στις συμμαχικές γερμανικές, Αυστροουγγρικές και Βουλγαρικές δυνάμεις στο μέτωπο της πΓΔΜ. Οι θαλάσσιες γραμμές επικοινωνίας και προμήθειας για αυτές τις εκστρατείες διέρχονταν από το Αιγαίο Πέλαγος και τα νησιά των Κυκλάδων που ήταν ένα αγαπημένο κυνήγι γερμανικών υποβρυχίων. Σε αυτές τις μάχες σκοτώθηκαν πολλοί Βρετανοί.
Βρετανοί πολεμικοί τάφοι βρέθηκαν σε πολλά νησιά των Κυκλάδων, τα οποία περιείχαν κυρίως τα πτώματα των ναυτικών και των στρατιωτών που ξεβράστηκαν στην ξηρά από πλοία που είχαν βυθιστεί από τορπίλες. Πολλοί προήλθαν από το ναυάγιο του πλοίου μεταφοράς «Arcadian» στις 15 Απριλίου 1917.
Αξίζει να γνωρίζετε για αυτήν την τρομερή ναυτική τραγωδία η όποια συνέβη στα Κυκλαδίτικα νερά μας.


Η Βύθιση του SS Arcadian, 15 Απριλίου 1917
Το SS Arcadian ήταν ένα ατμοκίνητο επιβατηγό πλοίο που κατασκευάστηκε το 1885 από τους Vickers, Sons και Maxim Limited της Barrow-in-Furthess (τότε στο County Palatine of Lancashire) ιδιοκτησίας από την Pacific Steam Navigation Company ως SS Ortona που έκανε ταξίδια Λίβερπουλ - Αυστραλία από το 1885 έως το 1910. Το 1910, αγοράστηκε από την The Royal Mail Steam Packet Company Limited, με έδρα το Λονδίνο και το όνομά του άλλαξε σε SSArcadian.
Το τραγικό της ιστορίας είναι ότι πολλοί είχαν εκφράσει την δυσαρέσκεια τους να μην αλλάξει όνομα το πλοίο και ότι αυτό ίσως θεωρηθεί ατυχία (Οι ναυτικοί πάντα πίστευαν στην τύχη…). Θυμάμαι να διαβάζω ότι θεωρήθηκε άτυχος να αλλάξει το όνομα ενός πλοίου.
Το Arcadian μετασκευάστηκε για χρήση ως πλοίο μεταφοράς στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Σε ένα από αυτά τα ταξίδια του και ενώ βρισκόταν στο Αιγαίο Πέλαγος στο δρόμο της από τη Σαλόνια στην Αλεξάνδρεια με 1.335 στρατεύματα τορπιλίστηκε.
Αυτό είχε συνέπεια την απώλεια 279 ζωών - μέλη του πληρώματος καθώς και προσωπικό του Στρατού. 1.058 από εκείνους στο πλοίο σώθηκαν ίσως επειδή το πλοίο είχε μόλις μια τρύπα από την μια και μοναδική τορπίλη που δέχθηκε.
Τα πτώματα αυτών των ανθρώπων τις επόμενες ημέρες άρχισαν να ξεβράζονται στις ακτές των Κυκλαδονήσιων. Οι νησιώτες τα περισυνέλεγαν, ειδοποιούσαν τις Βρετανικές αρχές και εκείνες τα συνέλεγαν και τελικά τα έφεραν όλα στη Σύρο και τα έθαψαν.

Τάφος ενός άγνωστου ναύτη
Στο νεκροταφείο υπάρχουν 111 στρατιώτες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου που έχουν ταφεί και έχουν αναγνωριστεί. Το συγκινητικό όμως είναι ότι υπάρχουν σε αυτό 45 από σκόρπιες ταφές που δεν έχουν αναγνωριστεί. Υπάρχουν επίσης και 11 ακόμα άγνωστοι που έχουν ταφεί συλλογικά.
Τρία ειδικά μνημεία φέρουν τα ονόματα των θυμάτων που είχαν ταφεί στην Αντίπαρο και την Κάρπαθο, των οποίων οι τάφοι είχαν μάλλον συληθεί.
Αυτή λοιπόν είναι η άγνωστη μικρή αλλά συγκινητική και ηρωική ιστορία του Βρετανικού Νεκροταφείου στην Ερμούπολη. Μην νομίζετε πως υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για αυτό το μικρό αλλά πολύ σημαντικό νεκροταφείο της κοινοπολιτείας. Όλα όσα γνωρίζουμε και εμείς και οι Άγγλοι αυτά είναι.
Εκεί μέσα είναι θαμμένοι και στρατιώτες του πεζικού και του ναυτικού.



Σε καμία επέτειο κανείς δεν θυμάται να απονείμει τιμές σε αυτούς τους στρατιώτες. Ένα στεφάνι. Μια δοξολογία. Ένα στεφάνι …
Θα πρέπει έκτος από τους τοπικούς και εθνικούς μας ήρωες να αποτείνουμε σεβασμό και σε αυτούς τους στρατιώτες από μια άλλη χώρα που έδωσαν το αίμα και την ζωή τους για να είμαστε εμείς ελεύθεροι.
Και Αλήθεια.. Πόσο άραγε ξέρουμε να εκτιμήσουμε την θυσία τους αυτή;
ΥΓ: Όταν το επισκέφτηκα για να βγάλω τις απαραίτητες φωτογραφίες που θα συνόδευαν το άρθρο ανάμεσα στους λιτούς απέριττους τάφους του γκρίζου πένθιμου μάρμαρου πρόσεξα μια πολύχρωμη νότα.
Πλησιάζοντας η έκπληξη μου ήταν μεγάλη και συγκινητική.
Σε έναν τάφο υπήρχαν παραχωμένα στο έδαφος δυο Ελληνικές Σημαιούλες και ένας σταυρός και το ακόμα πιο εντυπωσιακό ήταν πως αυτός ο σταυρός είχε μια μικρή κονκάρδα.
Ένας φόρος τιμής αληθινός από κάποιον συγγενή προφανώς που δεν ξέχασε να αφήσει δύο ελληνικές Σημαιούλες.

Αυτό λοιπόν είναι το Syra British Cemetery. Ένας χώρος όπου κοιμούνται ήρωες και άνθρωποι της προσφοράς για το νησί μας. Ξεχασμένο όπως πολλά άλλα και αυτό. Δεδομένου του γεγονότος πως όπου άλλου (στον κόσμο) υπάρχουν ανάλογα τέτοια κοιμητήρια είναι εκτός από χώροι απόδοσης τιμών και μέρη τεράστιου τουριστικού ενδιαφέροντος και προσέλκυσης Βρετανών επισκεπτών, μάλλον, θα έπρεπε (τουλάχιστον) να αναφέρουμε κάτι παραπάνω εκτός της παρούσης προσπάθειας ανάδειξης και γνωστοποίησης μας…
Εν κατακλείδι…. Η Ομάδα Φιλών Της Ιστορίας της Σύρου, δραστηριοποιήθηκε άλλη μια φορά δημιουργικά και έχει επικοινωνήσει με την Βρετανική Πρεσβεία σχεδιάζοντας και ετοιμάζοντας σε συνεργασία με Βρετανικούς φορείς να αναγνωρίσει, διεθνοποιήσει και εντάξει το σπουδαίο αυτό μνημείο στους διεθνείς χάρτες απόδοσης τιμών της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.
Το νεκροταφείο είναι μόνιμα ανοιχτό και μπορεί να το επισκεφθεί ανά πάσα στιγμή.
Παναγιώτης Κουλουμπής
Syros stories










Πήγες: WORK OF THE CWGC - The ‘Syra British Cemetery’ – Syros J. Theodore (1852-1897) & Mabel (1847-1929) Bent - The Somme Association & Somme MuseumLINK - https://www.tracesofwar.com/