Η αληθινή ιστορία πως ο Άγιος Νικόλαος έγινε πολιούχος της Σύρου και το Βασιλικό Διάταγμα του Γεωργίου B’ που καθιερώνει τον Άγιο Νικόλαο προστάτη των Απανταχού Ναυτικών και το δώρο αυτού στον Σεβασμιώτατο Δωρόθεο Β' από τον δημοσιογράφο, ερευνητή και ιστοριογράφο Παναγιώτη Κουλουμπή.
Το ίδιο το κτίσμα του Ιερού Ναού του Άγιου Νικολάου είναι ένα ξεχωριστό κτίσμα.
Μια άγνωστη λεπτομέρεια την όποια ελάχιστοι γνωρίζουν είναι ότι ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου είναι ένας από τους πιο ξεχωριστούς και ενδιαφέροντες αρχιτεκτονικά ναούς στην Ελλάδα συνδυάζοντας στο σχέδιο του Αρχαιοελληνικά αλλά και αλλά αρχιτεκτονικά στοιχεία που βρίσκονται σε όλους τους ναούς στην Σύρο.
Ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται από τους σημαντικότερους Πατέρες της Ορθόδοξης Εκκλησίας και ένας από τους σημαντικότερους Αγίους σε διεθνές επίπεδο ανεξαρτήτως Εθνικότητας, θρησκευτικού δόγματος, γεωπολιτικής θέσης και γενικών θρησκευτικών πεποιθήσεων.
Είναι ο πολιούχος της Σύρου και η εκκλησία στην Ερμούπολη κατέχει μια περίοπτη και ξεχωριστή θέση στην ζωή των Συριανών. Ποια είναι η ιστορία; Πως κτίσθηκε ο Ναός και γιατί ο Άγιος Νικόλαος είναι ο πολιούχος της Σύρου;
Διαβάστε παρακάτω την ενδιαφέρουσα αυτή ιστορία.
Ο Άγιος Νικόλαος ήταν απόλυτα υπαρκτό πρόσωπο και σήμερα είναι αποδεκτός και ως προσωπικότητα αλλά ως Άγιος σχεδόν από όλες τις θρησκείες και δόγματα ακόμα και τα μη Χριστιανικά. Ο τάφος του υπάρχει στα Μύρα της Ιταλίας. Ο Τάφος του ανοίχτηκε από ειδικούς ανθρωπολόγους και βιοχημικούς οι οποίοι εξέτασαν τα οστά του τάφου και κατόπιν υφάνθηκαν την απόλυτη ύπαρξη και ταύτιση των ιστορικών γεγονότων που συνοδεύουν τον άνθρωπο αλλά και την μετέπειτα αγιοσύνη του.
Οι παραπάνω φωτογραφίες είναι αληθινές και δείχνουν τον τάφο όταν ανοίχτηκε, τον σκελετό, το κρανίο και τα οστά του Αγ. Νικολάου καθώς και μια φωτογραφία όπου αρχαιολόγοι και βιοχημικοί εξετάζουν τα ευρήματα του τάφου
Γεννήθηκε το 270 μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας, από γονείς ευσεβείς και πλουσίους και έτυχε επιμελημένης μόρφωσης. Δραστηριοποιήθηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. στα Μύρα της Λυκίας. Η Λυκία βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Μικράς Ασίας. Συνορεύει στα δυτικά με την Καρία, στα βόρεια με τη Φρυγία, στα βορειανατολικά με Πισιδία και στα ανατολικά με τη Παμφυλία.
Η Λυκία στα βάθη των αιώνων είχε πολλές ονομασίες που μας παραδίδουν οι αρχαίοι συγγραφείς. Ο Ησύχιος την αποκαλεί Γιγαντία και Τελμιλία και λέει αυτό ήταν το όνομα της πριν ονομαστεί Λυκία. Ο Παυσανίας με τον Ηρόδοτο λένε ότι λεγόταν Μιλυάδα, με την εγκατάσταση των Κρητών του Σαρπηδόνα μετά ονομάστηκε σε Τερμιλία. Με την έλευση στην περιοχή του Λύκου ονομάστηκε Λυκία.
Ο Άγιος Νικόλαος απεδήμησε ειρηνικά στις 6 Δεκεμβρίου του έτους 343. Μετά τον θάνατο του ονομάστηκε «μυροβλύτης», καθώς σύμφωνα με την παράδοση της χριστιανικής θρησκείας, τα λείψανά του άρχισαν να αναβλύζουν άγιο μύρο, όπως και άλλων αγίων. Τα λείψανά του διατηρήθηκαν στα Μύρα της Λυκίας έως και τον ενδέκατο αιώνα, όπου το 1087 κάποιοι ναύτες τα αφαίρεσαν και τα μετέφεραν στην Ιταλία, στην πόλη Μπάρι, όπου τοποθετήθηκαν στο Ναό του Αγίου Στεφάνου. Λέγεται ότι κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας άρχισε να αναβλύζει τόσο πολύ μύρο από τα ιερά λείψανα, που οι πιστοί το μάζευαν σε δοχεία για θεραπεία από διάφορες αρρώστιες, ενώ αρκετοί λιποθυμούσαν από την ευωδία του μύρου αυτού.
Η μνήμη του γιορτάζεται στις 6 Δεκεμβρίου την ίδια ήμερα τόσο από την Ορθόδοξη, όσο και από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Ο Καθολικός Άγιος Νικόλαος
Για την εκκλησία της Ρωσίας ο Άγιος Νικόλαος είναι ο αμέσως σημαντικότερος Άγιος μετά τον Χριστό και την Παναγία και στην πρώτη θέση στη συνείδηση του Ρωσικού λαού. Στα τέμπλα των Ρωσικών Εκκλησιών η εικόνα του Αγίου Νικολάου τοποθετείται δίπλα στην εικόνα του Χριστού, δηλαδή στη θέση που προορίζεται για τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο για την Ελλάδα.
Ο Άγιος Νικόλαος στην Ρωσία είναι ο αγαπημένος των παιδιών. Κάτι σαν τον Άγιο Βασίλη. Γενικώς ο Άγιος Νικόλαος φαίνεται σε όλες τις χώρες να είναι ο αγαπημένος των παιδιών. Ο Άγιος Νικόλαος όμως είναι και ο προστάτης των ναυτικών. Πολλές φορές με έχουν ρωτήσει αν ξέρω γιατί και ποτέ έγινε αυτό. Διαβάστε λοιπόν αυτήν την λεπτομέρεια που ενώ όλοι γνωρίζουν τον Άγιο ως προστάτη των ναυτικών ελάχιστοι ξέρουν γιατί.
Κάποτε και ενώ ήδη ήταν ιερέας αποφάσισε να ταξιδέψει με πλοίο στους Άγιους Τόπους, για να προσκυνήσει. Εν μέσω του ταξιδιού όμως ξέσπασε μεγάλη θαλασσοταραχή, με αποτέλεσμα το πλοίο να κινδυνεύει να βουλιάξει και να χαθούν όλες οι ζωές που επέβαιναν σε αυτό. Ο Άγιος τότε που ταξίδευε μαζί τους, προσευχήθηκε στον Θεό να ηρεμήσει την θάλασσα. Πράγματι η θάλασσα ηρέμησε. Σε ένα άλλο ταξίδι του πάλι κάποιος ναύτης έπεσε από το κατάρτι που είχε ανέβει για να κάνει δουλειές του σκάφους εν πλω και σκοτώθηκε. Στο σκάφος όπως είπαμε ταξίδευε και ο Άγιος Νικόλαος. Πάλι προσευχήθηκε στον θεό και με τις προσευχές του, ανάστησε τον μοιραίο ναύτη.
Αυτά τα δυο γεγονότα τον έκαναν πολύ διάσημο στον κόσμο των ναυτικών και έτσι γρήγορα οι απανταχού ναυτικοί τον επέλεξαν να γίνει ο προστάτης τους.
Στη συνείδηση των Ερμουπολιτών ο Άγιος Νικόλαος κατέχει ξεχωριστή θέση. Είναι ο κύριος προστάτης, ο πολιούχος της Ερμουπόλεως. Για αυτό και έκτισαν τον πιο περίλαμπρο ναό στο όνομα του γεμάτο αρχιτεκτονικά θαύματα.
Ένα ναό, που ακριβώς γιατί έτσι τον ήθελαν να είναι τέλειος, μεγαλοπρεπής και μοναδικός πέρασε από πολλές περιπέτειες.
Αυτή είναι η ιστορία του.
Ο 19ος αιώνας, αλλά κυρίως η περίοδος από το 1824 μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, υπήρξε εποχή εθνικής αναδημιουργίας και πίστεως στις ιδέες που θεμελίωσαν την ελεύθερη ύπαρξή μας.
Από το 1841 είχε αποφασίσει ο Δήμος Ερμουπόλεως την ανέγερση μιας νέας εκκλησίας και προκηρύσσει διαγωνισμούς για να προταθούν σχέδια για την εκκλησία αυτή. Δεν έχει δοθεί ακόμα ούτε το όνομα του Άγιου που θα αφιερωθεί ο ναός ούτε το σημείο της Ερμούπολης που θα ανεγερθεί.
Πολλά σχέδια έγιναν και κατατέθηκαν στον δήμο. Καταλήγουν οι του δήμου σε δυο σχέδια. Στο σχέδιο του Λ. Ζαβού και σε εκείνο του Γ. Μεταξά. Αρχικά το 1847 ο Λ. Ζαβός κατασκεύασε μια ξύλινη μακέτα του ναού. Το τελικό σχέδιο του Γ. Μεταξά χαλκογραφήθηκε και κυκλοφόρησε για να προσελκύσει ευεργέτες. Πολλοί αρχιτέκτονες πήραν μέρος στην ολοκλήρωσή του, με κυριότερους τους: Α. Ζηνόπουλο, Ι. Βλυσίδη, Δ. Ελευθεριάδη και τον Γάλλο J. Vaugarni.
Στην περίοδο αυτή επιχειρήθηκε παράλληλα με την πολιτική και η θρησκευτική αναδιοργάνωση της Σύρου και η στερέωση της Ορθοδοξίας μέσα στα πλαίσια της εκκλησιαστικής και εθνικής παραδόσεως του λαού μας.
Ένα σπάνιο πολιτικό φαινόμενο παρουσιάζεται εκείνη την εποχή όταν για τα οικοδομικά του σχέδια ενδιαφέρθηκε προσωπικά ο ίδιος ο Βασιλιάς Όθων.
Αφού ο ίδιος τα υπέγραψε, τα επικύρωσε με Βασιλικό Διάταγμα του 1851, στο οποίο αναφέρεται επί λέξει: «Πάσα μεταρρύθμισις εις τα σχέδια ταύτα, η οποία ήθελε τυχόν φανή αναγκαία να επενεχθή εις αυτά προς ελάττωσιν της δαπάνης ή προς εκπλήρωσιν άλλου τινός σκοπού θέλει υποβάλλεσθαι εις την Ημετέραν έγκρισιν»!
Θα πρέπει σε αυτό το σημείο αγαπητοί μου αναγνώστες να σας περιγράψω μια λεπτομέρεια, που ελάχιστοι γνωρίζουν (πιθανώς κανείς σήμερα από όσους είναι εν ζωή) σχετικά με τα σχέδια του ναού, την οποία ανακάλυψα όταν ερευνούσα την ιστορία του ναού.
Αυτή η λεπτομέρεια άφορα την αρχιτεκτονική του ναού. Οι βασικοί εμπνευστές του ναού είχαν σκεφτεί κάτι υπέροχο και μοναδικό το όποιο δείχνει το επίπεδο, την μόρφωση αλλά και τον σεβασμό τους στην Αρχαία Ελληνική Ιστορία, την φιλοσοφία και την Αρχαία αρχιτεκτονική και νοοτροπία των ανθρώπων εκείνων.
Αυτό λοιπόν που είχαν σκεφτεί ήταν «Η εμφάνιση, η αρχιτεκτονική και το κτίσμα ολόκληρου του Ναού Του Αγίου Νικολάου να συνδυάζει όλα τα χαρακτηριστικά που ευρίσκοντο ως τότε στην Σύρο και την Ελλάδα γενικότερα. Να είναι δηλαδή ένας συνδυασμός Αρχαιοελληνικού Ναού με τους Ναούς τους όποιους ευρίσκονται στην Σύρο. Έτσι λοιπόν όταν κάποιος προσέρχεται στον Ναό από εμπρός από την κεντρική του πύλη αρχικά σχεδόν δεν διακρίνει ότι πρόκειται για ναό αλλά για κάποιο αρχαιοελληνικό κτίσμα με τους θαυμάσιους ψηλούς και μεγαλοπρεπείς κίονες. Σχεδόν κάνεις άλλος Ορθόδοξος ναός δεν μοιάζει τόσο πολύ με το στυλ του Αρχαιοελληνικού όσο ο Ναός του Άγιου Νικολάου στην Ερμούπολη.
Την εποχή που ο ναός ήταν σχετικά νεόκτιστος ο τύπος, οι περιηγητές και οι διάφοροι επισκέπτες έγραφαν και σχολίαζαν: «φέρει τα πρωτεία, όλων των εν Ελλάδι ναών, υπέρτερων μάλιστα ακόμη και της εν Αθήναις Μητροπόλεως».
Στον Δήμο της Ερμούπολης, στον ίδιο τον Βασιλιά Οθωνα, στον Βαρόνο Σίνα και σε πολλούς άλλους δωρητές, κυρίως Χιώτες και ομογενείς από την Ρωσία και την Κωνσταντινούπολη οφείλει ο ναός την οικοδομή του και την πλούσια διακόσμηση του.
Τα ονόματα τους είναι γραμμένα σε δύο μαρμάρινες πλάκες, στο εσωτερικό αριστερά και δεξιά στην κεντρική είσοδο.
Σε εικόνα του ναού υπάρχει το ακόλουθο αφιέρωμα. «Ανάθημα Ιωάννου Γ. Καράλη, πρώτου επισκόπου και θεμελιωτή του Αγίου Νικολάου εν Ερμουπόλει».
Ο ναός θεμελιώθηκε το 1848 όπως μαρτυρεί η αφιερωματική επιγραφή πάνω από την κεντρική είσοδο: «Οδ` ιερός δόμος Αγίου Νικολάου, εγερθείς ευσεβεία κατοίκων Ερμουπόλεως, εσχε τον θε΄μελιον λίθον έν έτει 1848 αωμη, βασιλευοντον Οθωνος Α’ επί αρχιερέως Δανιήλ, δημάρχου Ταρμπυξή».
Ωστόσο οι ενέργειες για την οικοδόμηση είχαν αρχίσει από το 1844 ίσως και πιο πριν.
O Βασιλιάς Όθων εκείνη την εποχή
Ο βασιλεύς Όθων μετά τη δεύτερη επίσκεψη του στη Σύρο, που έγινε στις 30 Ιανουαρίου 1836, θέλοντας να βοηθήσει την οργάνωση και σωστή διαμόρφωση της πόλεως διέταξε τον Βαυαρό υπολοχαγό του Μηχανικού Wilhelm Van Weiler …
να πάει στη Σύρο και να συντάξει το σχέδιο της Ερμουπόλεως. Αυτό κάνει ο Van Weiler και το μεταφέρει ο ίδιος στον βασιλιά στην Αθηνά. Εκείνο το αρχικό σχέδιο εγκρίθηκε από τον βασιλιά με το Β. Διάταγμα της 18/30-8-1837.
Παλαιότερα και συγκεκριμένα από τον Απρίλιο του 1837, η πρώτη μετά τη Δημογεροντία Δημοτική αρχή με Δήμαρχο της Ερμουπόλεως τον Νικόλαο Πρασακάκη υπέδειξε στον αρχιτέκτονα Weiler να προβλέψει στο σχέδιο πόλεως ένα μεγάλο οικόπεδο στην ωραία θέση «Τερψιθέα» της συνοικίας «Εγριπιώτικα» το οποίο θα χρησιμοποιείτο για την οικοδόμηση κεντρικού ναού. Η συνοικία Εγριπιώτικα πήρε την ονομασία αυτή γιατί εκεί είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες καταγόμενοι από την Έγριπο δηλ. Ευβοείς. Ακόμα δεν είχα αποφασιστεί ποιον ναό θα έκτιζαν εκεί.
Πέρασαν αρκετά χρόνια. Μαζεύοντας αρκετά χρήματα από συνδρομές των πιστών τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την επισκευή του Ιερού Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Το Δημοτικό Συμβούλιο το 1841 με απόφαση του απολύει τον Δημοτικό αρχιτέκτονα Βαυαρό Weiler και προσλαμβάνει τον μηχανικό Εμμ. Ψύχα.
Στις 10 Σεπτεμβρίου 1841 διατυπώθηκε πρόταση του Δημάρχου ότι είναι ανάγκη αλλά και κατάλληλη χρονική στιγμή, για να προσδιορισθεί το όνομα του Ναού που θα εγερθεί στη θέση «Τερψιθέα» με σκοπό να καταχωρηθεί στο βιβλίο των συνδρομών το οποίο θα δοθεί στην επιτροπή. Ακολούθως ενεκρίθη κατά πλειοψηφία ο ναός να ονομασθεί «Άγιος Νικόλας». Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη ανακοίνωση του ονόματος του ναού.
Ποιοι ήταν οι λόγοι όμως που αποφασίστηκε να κτιστεί Ναός Του Αγίου Νικολάου και μάλιστα σε αυτό το σημαντικό, περίοπτο σημείο της Ερμούπολης;
Η Ερμούπολη εκείνη την εποχή ήταν το σπουδαιότερο ναυτιλιακό, ναυτικό, εμπορικό με βασικό κίνητρο την ναυτιλία κέντρο, με χιλιάδες ανθρώπους να εργάζονται στην θάλασσα. Ναυτεργάτες, καραβομαραγκούς, εφοπλιστές, ναυπηγείο κτλ.
Η Σύρος ανέπνεε κυριολεκτικά μέσα από την θάλασσα και ο Άγιος Νικόλαος για τους πιστούς βαθιά θρησκευόμενους Χριστιανούς Συριανούς ήταν ο προστάτης των ναυτικών. Ήταν λοιπόν φυσικό επακόλουθο να αποφασίσουν να κτίσουν στο πιο περίοπτο σημείο τον μεγαλοπρεπή και εντυπωσιακό ναό του Άγιου Νικολάου και παράλληλα κατ' επευφημία να τον ονομάσουν πολιούχο της Σύρου.
Στα 1847 διορίστηκε η πρώτη επιτροπή για την ανέγερση της εκκλησίας. Τα μέλη της επιτροπής αυτής ήταν οι: Ν. Φραγκιόπουλος, Θ. Τομπακάκης, Ιω, Καράλης και ο Γ. Φακίρης.
Ο μεγαλοπρεπής ναός θεμελιώθηκε από τον Μητροπολίτη Κυκλάδων Δανιήλ Κοντούδη στις 28 Φεβρουαρίου 1848, σε σχέδια του Γ. Μεταξά και εγκαινιάστηκε επισήμως στις 14 Σεπτεμβρίου 1870 από τον Αρχιεπίσκοπο Σύρου Αλέξανδρο Λυκούργο, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ο εσωτερικός διάκοσμος.
Μεγάλοι δωρητές και ευεργέτες υπήρξαν η Βασίλισσα Όλγα (προσέφερε 3.000 λίρες για την αποπεράτωση των καμπαναριών και τέσσερις φανούς της βασιλικής άμαξας, που μέχρι σήμερα περικοσμούν το εσωτερικό του ναού), ο τσάρος Νικόλαος, ο βαρόνος Σίνας, η οικογένεια Σταματίου Πρωίου, ο Δημ. Βαφιαδάκης, οι πλοιοκτήτες Νικόλαος και Μηνάς Ρεθύμνης και άλλοι.
Η επίσημη έγκριση του σχεδίου έγινε 28-10-1851.
Όπως σας αναφέρω παραπάνω ο ίδιος ο Όθωνας ενδιαφέρθηκε για το ναό αυτόν και τα σχέδια του.
Την ίδια χρονιά (1847) ο αρχιτέκτονας Λάμπρος Ζαβός, αναλαμβάνει να κατασκευάσει ένα ξύλινο υπόδειγμα βάσει σχεδίου πάρα του μηχανικού τιμήματος του υπουργείου εξωτερικών για να μπορέσει η επιτροπή μαζί με τον μηχανικό Κυκλάδων Γερασ. Μεταξά να κάνει προτάσεις για τυχόν αλλαγές στο σχέδιο.
Μια σπουδαία και σημαντική ιστορική πληροφορία για τον αρχιτέκτονα κατάφερα να ανακτήσω από το βιβλίο «Ερμούπολη» των Κόκκου Τραυλού όπου ο Α Χούμης γράφει το 1891. «Εσχεδιάσην δε ο ναός υπό του τότε νομομηχανικού, του πρότεινος αποθανόντος στρατηγού, υπασπιστού του Βασιλέως, Γερασ. Μεταξά».
Ακόμα πιο εκπληκτική είναι η πληροφορία που αναφέρει ο Χούμης ότι το πρωτότυπο σχέδιο σωζόταν στο Υπουργείο Εσωτερικών, και συγκεκριμένα στο τμήμα Δημ. Έργων και ότι υπήρχαν πάνω σε αυτό χειρόγραφες παρατηρήσεις του ίδιου του Βασιλιά Όθωνα για αλλαγές.
Οι εργασίες για την οικοδομή άρχισαν με ιδιαίτερο γοργό ρυθμό και στα 1850 έγινε η πρώτη συμβολική λειτουργία στην θέση του ιερού. Σημειώνω εδώ ότι ο ναός ακόμα δεν είχε τελειώσει. Ήταν σχεδόν γιαπί ακόμα. Ο χώρος όμως που προγραμματιζόταν το ιερό είχε διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε να μπορεί να γίνει αυτή η συμβολική λειτουργία.
Παράλληλα ακόμα μια τροποποίηση των σχεδίων γίνεται πάλι με επέμβαση του βασιλιά Όθωνα τον Αύγουστο του 1851.
Λίγους μήνες πριν είχε εμφανιστεί στο προσκήνιο και ο αρχιτέκτονας Ι. Βιδάλης (η Φυτάλης) ο οποίος τότε ήταν βοηθός του μηχανικού Κυκλάδων.
Δυστυχώς δεν σώθηκε το αρχικό πρώτο σχέδιο του ναού (το πέταξαν αφού έκαναν καινούργιο). Έχουμε μόνο ένα τυπωμένο και αυτό μάλιστα δεν είναι ακριβώς αυτό που εφαρμόστηκε. Δηλαδή όπως αντιλαμβάνεστε αγαπητοί μου αναγνώστες δεν έχουμε δηλαδή τα επίσημα τελικά σχέδια του ναού.
Σχέδια του Ναού
Η περιπέτεια της οικοδόμησης του ναού πέρασε σε πολλά στάδια και κράτησε πολλά χρόνια.
Ήταν όμως τόση μεγάλη η αγωνία και η θέληση των Συριανών και των κτητόρων του ναού να λειτουργήσει ο Ναός, που για αυτούς ήταν σημαντικός ακριβώς επειδή ο Άγιος Νικόλαος θεωρούταν ήδη ως ο πολιούχος της εξ' ολοκλήρου τότε μεγάλης Ναυτικής Σύρου που είχαν αρχίσει να κάνουν λειτουργίες ακόμα και όσο ο ναός ήταν γιαπί.
Υπήρχαν συνεχείς τροποποιήσειςμ αλλαγές σχεδίων ακόμα και αλλαγές στα οικοδομικά υλικά.
Το 1855 γνωρίζουμε ότι είχε αποφασισθεί να χρησιμοποιηθούν μάρμαρα από την Πάρο για το επιστέγασμα, τις πόρτες και τα παράθυρα. Προμηθευτής αυτών των μαρμάρων ήταν ο γνωστός αρχιτέκτονας Σταμάτιος Κλεάνθης από τα λατομεία της Πάρου. Επίσης ξέρουμε ότι το 1857 έγιναν εργασίες στο εσωτερικό με αμμοκονιάματα και η ειδική πλακόστρωση.
Γνωρίζουμε ότι το 1861 γιορτάστηκε με ξεχωριστή μεγαλοπρέπεια η γιορτή του Αγίου Νικόλαου χωρίς ακόμα να έχει ολοκληρωθεί ο ναός.
Στασίδια δεν είχαν τοποθετηθεί ακόμα στον ναό. Είχε γίνει λοιπόν μια δημοπρασία προκείμενου να μισθωθούν στασίδια για τον κόσμο και για τον γυναικωνίτη.
Και η περιπέτεια του ναού συνεχίζεται…
Γίνονται ναι μεν επίσημα εγκαίνια στις 13 Σεπτεμβριου του 1870 αλλά ακόμα ο ναός είναι ατελείωτος.
Ένα χρόνο μετά, το 1871 γίνεται διαγωνισμός για την σχεδίαση (όχι ακόμα την κατασκευή) του τέμπλου. Προσέξτε μιλάμε για την σχεδιαγράφηση, όχι τα επίσημα σχέδια. Την πρώτη ιδέα ακόμα.
Τα σχέδια για την κατασκευή υποβλήθηκαν πολύ αργότερα. Ήταν όταν τον Σεπτέμβριο του 1882 διορίστηκε μια επταμελής επιτροπή από τον αρχιεπίσκοπο Μεθόδιο, τον Σταμάτιο Πρώιο και τον Ζωγράφο Γ. Καλίζη, τους μηχανικούς του δήμου Ι. Βλυσίδη, Δ. Ελευθεριάδη, Εμμ. Ψίχα που αναλαμβάνουν να βραβεύσουν τα καλύτερα σχέδια για το τέμπλο του ναού.
Την επόμενη χρονιά βγαίνει η απόφαση με το βραβείο να δίνεται στον Γ. Βιτάλη με δεύτερο βραβείο στον Αγ. Μάστορα και στον Ιωσήφ Οκεμ το τρίτο.
Επιτέλους αρχίζει η κατασκευή και του τέμπλου, η όποια ολοκληρώνεται στο τέλος του αιώνα εκείνου και ο ναός αρχίζει πλέον να εμφανίζει την σημερινή του εικόνα.
Υπάρχουν μερικές λεπτομέρειες αγαπητοί μου αναγνώστες τις οποίες αξίζει να σας τις αναφέρω.
Μια από τις πιο σημαντικές λεπτομέρειες είναι ότι λόγω της υψομετρικής διαφοράς ο ναός κτιζόταν με αυτήν την παράμετρο. Αυτό το γεγονός ανάγκασε τους αρχιτέκτονες να δημιούργησαν μια ψηλή «ταράτσα» γύρω από τον ναό που κλείνει με ένα μαρμάρινο στηθαίο. Αυτό που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι ότι κάτω από αυτήν την ταράτσα υπάρχει μια μεγάλη δεξαμενή για το βρόχινο νερό και δυο πηγάδια. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του ναού που τον διαφοροποιεί κατά πολύ από όλους τους άλλους ναούς σχεδόν σε όλο τον κόσμο είναι ότι έκτος από την εξωτερική του εμφάνιση που παραπέμπει σε αρχαιοελληνικό ναό ακόμα και κατά την είσοδο του δεν δίνει την εντύπωση ορθόδοξου ναού.
Υπάρχει μια «στοά» που σχηματίζεται από τέσσερις ιωνικούς κίονες και δυο παραστάδες στα άκρα. Όλο αυτό το αρχιτεκτονικό σκηνικό παραπέμπει στην αρχιτεκτονική του Ερέχθειου και των Προπυλαίων της αθηναϊκής ακρόπολης, αλλά ακόμα και σε ρωμαϊκά πρότυπα εκκλησιών. Ακόμα και στο κάτω τμήμα τους παραπέμπουν στο πρόπυλο της βιβλιοθήκης του Αδριανού στην Αθήνα.
Πρέπει ο επισκέπτης που θα μπει στην εκκλησία να διασχίσει αρκετά μέτρα για να φτάσει στο «ορθόδοξο» σημείο του ναού όπου εκεί αρχίζει να καταλαβαίνει από τον θόλο ο οποίος είναι πανέμορφος εντυπωσιακός με υπέροχα χρώματα που κυριαρχεί το μπλε της θάλασσας και τα άλλα χρώματα της ορθοδοξίας.
Το ίδιο το τέμπλο που όπως σας γράφω λίγο πριν στο κείμενο μου είναι του Βιτάλη θεωρείται ένα από τα ωραιότερα τέμπλα του περασμένου αιώνα σε σύνθεση και εκτέλεση. Είναι φιλοτεχνημένο από λευκό μάρμαρο από την Πεντέλη και στην βάση του υπάρχουν εντυπωσιακά πράσινα και κόκκινα μάρμαρα από την Ιταλία. Το ύψος του ακόμα πιο εντυπωσιακό που φτάνει σε ύψος δύο ορόφων.
Η εκκλησία είναι μια από τις μεγαλύτερες εκκλησίες της Μεσογείου.
Ένα άλλο μοναδικό χαρακτηριστικό της εκκλησίας αυτής είναι ότι ακριβώς επειδή είναι φτιαγμένη από αυτά τα ευγενικά ακριβά και ιδιαιτέρα προσεγμένα οικοδομικά υλικά έχει μια απαράμιλλη όσο απίστευτη ακουστική η όποια σπάνια συναντιέται σε ναούς.
Ένα ακόμα πανέμορφο ειδικό χαρακτηριστικό του Ι.Ν. Του Άγιου Νικολάου της Ερμούπολης είναι ότι τα παράθυρα του είναι διακοσμημένα σχεδόν όλα με πολύχρωμα τζάμια και βιτρό. Αυτό ακριβώς λοιπόν το χαρακτηριστικό δίνει την ευκαιρία στο φως του ήλιου που εισέρχεται στο ναό να δίνει στο εσωτερικό της τεράστιας εκκλησίας μια σχεδόν εξωπραγματική χαλαρωτική παραδεισένια αλλά και ουράνια ηρεμία και ομορφιά.
Και ενώ ο παραπάνω φωτισμός κυριαρχεί την ημέρα, το βραδύ γίνεται ακόμα πιο όμορφος αφού ο ναός ντύνεται με ένα φωτιστικό πέπλο και φωτίζεται αναλόγως υπέροχα από ειδικό φωτισμό ο οποίος έχει μελετηθεί ειδικά για το ναό αυτό.
Προσθέστε σε όλο αυτό το ήδη αρκετά διαφορετικό ουράνιο περιβάλλον άλλη μια μοναδική πρωτοτυπία. Αυτήν την φορά η πρωτοτυπία είναι ακουστική.
Πολλές από τις ακολουθίες, λειτουργίες και γενικά ιεροτελεστίες οι οποίες τελούνται μέσα στο ναό γίνονται συνοδεία μιας χορωδίας η όποια είναι διάσημη εντός και εκτός Ελλάδος. Πρόκειται για την πολυφωνική Εκκλησιαστική Χορωδία του Αγίου Νικολάου Ερμουπόλεως η όποια ιδρύθηκε σχεδόν την ίδια εποχή που ο ναός τελείωνε και άρχισε να λειτουργεί κανονικά, το 1920, επί αρχιερατείας του Κυρού Μεθοδίου Παπαναστασοπούλου.
Η πολυφωνική Εκκλησιαστική Χορωδία του Αγίου Νικολάου Ερμουπόλεως έκτος από εκπληκτικές ουράνιες φωνές που διαθέτουν, ψάλλουν του Βυζαντινούς ύμνους της ορθόδοξης υμνολογίας συνοδεία εκκλησιαστικού οργάνου. Αυτή η ακουστική εμπειρία σε συνδυασμό με την χρωματική πανδαισία που δίνουν τα πολύχρωμα τζάμια και βιτρό του ναού και την μοναδική ακουστική του χώρου δημιουργούν μια μοναδική ατμόσφαιρα σε όσους έχουν την τύχη και την ευλογία να παρακολουθούν τις ιεροτελεστίες του Άγιου Νικολάου. Είναι ίσως ο μοναδικός Ορθόδοξος ναός κατά τον όποιο οι ιεροτελεστίες ψάλλονται συνοδεία εκκλησιαστικού οργάνου.
Σε ένα από τα επόμενα άρθρα θα σας εξιστορήσω την πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία της χορωδίας του Άγιου Νικολάου.
Ακόμα και η σχεδόν σε φυσικό ανθρώπινο μέγεθος εικόνα του Αγίου Νικολάου ….
… σας θυμίζω ότι ο Άγιος Νικόλαος είναι από τους λίγους Άγιους ο οποίος εξετάστηκε διεξοδικά όσο ελάχιστοι άλλοι Άγιοι και γενικότερα αποθανόντες προσωπικότητες, από ανθρωπολόγους αρχαιολόγους και βιοχημικούς και γνωρίζουμε επακριβώς σχεδόν την εμφάνιση του, είναι ένα έργο τέχνης. Ιστορήθηκε και επαργυρώθηκε στη Μόσχα το 1852 «δαπάνη της Ορθοδόξου δούλης του Θεού Σοφίας θυγατρός Μπερναρδάκη, εκ πόλεως Ταγανρόγ», όπως αναφέρει η αφιερωματική επιγραφή στο υποπόδιο του Αγίου.
Τον Απρίλιο του 1850 πραγματοποιήθηκε η πρώτη λειτουργία και έγινε και έρανος για να συνεχιστεί η κατασκευή. Η λειτουργία έγινε μόνο με χτισμένο το ιερό, Δήμαρχος ήταν ο Νικ. Γιαγτζής.
Ο π. Γρηγόριος Μαραγκός, υπηρέτησε με αφοσίωση και αυταπάρνηση το ναό του Αγ. Νικολάου για 62 χρόνια. Μαζί με τον π. Τιμόθεο Δραγάση που υπηρέτησε για 56 χρόνια στον ιερό ναό, αποτέλεσαν την δυάδα των ιερέων που είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη του ναού. Οι δύο ιερείς με το παράδειγμά τους, μορφώνουν τον κλήρο διδάσκουν το λαό, ελκύουν τους πιστούς στην εκκλησία και συγκρατούν τους Ορθόδοξους στο δρόμο του Θεού.
Πολλοί θα γνωρίζετε επίσης πως στον περίλαμπρο και ιστορικό αυτόν Ναό βρίσκεται απότμημα των οστών του Άγιου Νικολάου.
Έφτασαν στην Σύρο το 2006 κατά τις ημέρες 13 και 14 Μαΐου κατόπιν προσπαθειών του Σεβασμιωτάτου τότε Δωροθέου Στέκα δώρο του καρδινάλιου του Μπάρι ένα μέρος, απότμημα των οστών του Άγιου Νικολάου τα όποια από τότε έχουν μείνει στο Ναό.
Δεν χρειάζεται να προχωρήσω ούτε σε άλλες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες του ναού ούτε σε άλλες ιστορικές πληροφορίες. Από εδώ και πέρα νομίζω πως σε όλους τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Άλλωστε το άρθρο αυτό ήθελε περισσότερο να επικεντρωθεί στην ιστορία της οικοδόμησής του και στις άγνωστες λεπτομέρειες της κατασκευής του.
Θα σας αναφέρω όμως ένα άλλο σπουδαίο γεγονός το όποιο είχα την τύχη και την τιμή να είμαι πρωταγωνιστής.
Ήταν η εύρεση του σπάνιου σχεδόν ξεχασμένου έγγραφου τόσο πολύ σπουδαίου που η σπουδαιότητα του είναι ισάξια έγγραφα παράλληλης αξίας όσο το σύνταγμα και αυτό είναι το Βασ. Διάταγμα που ορίζει τον Άγ Νικόλαο Προστάτη Των Ναυτικών
Το Βασιλικό Διάταγμα που ελάχιστοι γνώριζαν ως σήμερα του Βασιλέως Γεώργιου Α' που ορίζει τον Άγιο Νικόλαο Προστάτη του Πολεμικού και Εμπορικού Ναυτικού και των απανταχού Ναυτικών το 1901.
Επειδή αγαπημένοι αναγνώστες το γεγονός αυτό άφορα την δική μου ταπεινότητα θα αφήσω τον τύπο της εποχής να σας διηγηθεί τα συμβάντα όπως καταγράφηκαν την εποχή εκείνη.
Η Ιστορία όπως είχε γραφτεί στο τύπο 4 χρόνια πριν έχει ως έξης:
«Ένα σημαντικό εύρημα και μια σημαντική στιγμή για τη Σύρο.
Ο βραβευμένος και διακεκριμένος Δημοσιογράφος Ιστορικός Ερευνητής και Ιστοριογράφος κ. Παν. Κουλουμπής προσφέρει στον Σεβασμιότατο κ. Δωρόθεο Β', ένα πιστό αντίγραφο τo άγνωστο, σχεδόν ξεχασμένο και δυσεύρετο Βασιλικό Διάταγμα που ελάχιστοι γνώριζαν ως σήμερα του Βασιλέως Γεώργιου Α' που ορίζει τον Άγιο Νικόλαο Προστάτη του Πολεμικού και Εμπορικού Ναυτικού το 1901.
Ο Σεβασμιότατος ποιμενάρχης παραλαμβάνει το σπουδαίο έγγραφο σε ειδική τελετή κατά την γιορτή του Αγίου Νικολάου στη Σύρο και ευχαριστεί τον Συριανό Δημοσιογράφο και ερευνητή με ένα ευχαριστήριο έγγραφο - επιστολή της Ι.Μ. Σύρου, Τήνου, Άνδρου, Κέας και Μήλου υπογεγραμμένο από τον ίδιο τον Μητροπολίτη Δωρόθεο Β'.
Ο κύριος Κουλουμπής προσφέροντας ένα αντίγραφο του έγγραφου σε πιστή αναπαλαιωμένη μορφή από το πρωτότυπο το όποιο υπάρχει στα αρχεία της Υπηρεσίας Ιστορίας του Πολεμικού Ναυτικού αφιερώνει με συγκίνηση την προσφορά αυτή στον Πολιούχο της Σύρου, στους Ναυτικούς όλου του κόσμου και στην μνήμη των Ναυτικών της οικογένειας του.
Η ευγενική και με κάθε σεβασμό αυτή προσφορά πραγματοποιήθηκε ανάμεσα στις περίλαμπρες εκδηλώσεις που έγιναν κατά την διάρκεια της Εορτής του Άγιου Νικόλαου Πολιούχου της Σύρου το 2017 …
σε δυο φάσεις σε δυο ημέρες. Η πρώτη έγινε, στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου «Του Φτωχού», στην Άνω Σύρο, ενός εκ των παλαιοτέρων Ορθοδόξων Ναών της Σύρου, έγινε σε δυο φάσεις.
Η πρώτη πραγματοποιήθηκε νωρίς το απόγευμα, κατά τον τελεσθέντα εκεί Πανηγυρικό Εσπερινό, με τη συμμετοχή Εφημερίων της νήσου και του Αρχιμ. Χερουβείμ Μουστάκα, Γραμματέως παρά τη Ιερά Συνόδω. Ο Σεβασμιώτατος κ. Δωρόθεος Β' μίλησε για τη ζωή του Αγίου και ευχαρίστησε τον Εφημέριο του Ναού, Αρχιμ. Δωρόθεο Γάγγο για τη μέριμνά του προς αυτόν. Προ του πέρατος του Εσπερινού, ο φιλογενής Ερμουπολίτης Δημοσιογράφος, Ιστορικός ερευνητής και Ιστοριογράφος κ. Παν. Κουλουμπής με μεγάλη συγκίνηση που δεν κατάφερε να κρύψει ενθυμούμενος τα χρόνια που ανέβαιναν στο ναό μαζί με τον πατέρα του μόλις εκείνος «ξεμπάρκαρε» από την θάλασσα για να ανάψουν «Το πρώτο κεράκι στην ξηρά» μαζί πατέρας και γιος για πρώτη φορά ύστερα από καιρό μαζί και πάλι παρέδωσε το πρώτο αντίγραφο του Σπουδαίου αυτού διατάγματος.
Η Δεύτερη παράδοση πραγματοποιήθηκε από τον ίδιο κ. Π. Κουλουμπή το απόγευμα ανήμερα της Εορτής του Άγιου και Πολιούχου της Σύρου στον μεγαλοπρεπή Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου, στην Ερμούπολη, κατά την διάρκεια της καθιερωμένης μεθεορτίου Μουσικής και Πνευματικής Εκδήλωσης, παρουσία των Σεβασμιότατων Μητροπολιτών Νέας Σμύρνης κ. Συμεών και Σύρου κ. Δωροθέου Β' , του Χωρικού Αντιπεριφερειάρχη Κυκλάδων κ. Γ. Λεονταρίτη, Αντιδημάρχων και Συμβούλων του Δήμου Σύρου Ερμούπολης, του Προϊστάμενου της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, εκπαιδευτικών και πλήθους φιλόμουσων Συριανών.
Επιτρέψτε μου πολύ συνοπτικά να σας εξηγήσω τι είναι αυτό το έγγραφο πως και γιατί σκέφτηκα να το προσφέρω στον πολιούχο μας Άγιο Νικόλαο και στην κοινωνία μας. Διαβάστε την ιστορία αυτή σας παρακαλώ.
Ο κύριος Κουλουμπής στον λόγο του την βραδιά εκείνη είχε πει.
«Προέρχομαι από μια τυπική Και κλασική οικογένεια ναυτικών από εκείνες τις παραδοσιακές ναυτικές οικογενείας όπου όλα τα μέλη της ήταν ναυτικοί. Τα παιδιά των ναυτικών εκείνης της εποχής είναι συνδεδεμένα με μερικές χαρακτηριστικές εικόνες που σημάδεψαν ανεξίτηλα τον χαρακτήρα , την φιλοσοφία της ζωής μας, επηρεάζοντας τον τρόπο σκέψης αλλά πιο πολύ από όλα οι εικόνες εκείνες επηρέασαν … ΤΗΝ ΠΙΣΤΗ ΜΑΣ. Ο πατέρας μου ήταν πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού και εγώ ως καπετανόπαιδο εκείνων των χρονών έχω την εικόνα εκείνη του πατέρα ναυτικού να φεύγει με ένα κλίμα λύπης και μετά να κάνει πολύ καιρό να γυρίσει.. Ενα καιρό που κάποιες φορές έμοιαζε ατελείωτος , μεταφρασμένος σε χρόνια πολλές φορές. Όλο αυτόν τον καιρό που οι άντρες ναυτικοί της οικογένειας έφευγαν στο μυαλό της οικογένειας υπήρχαν δυο μεγάλα ερωτήματα.. Το ένα ήταν , Πότε θα ξαναγυρίσει… Πότε θα τον ξαναδούν… Το άλλο ήταν το πιο ανατριχιαστικό από όλα.. ΑΝ …. θα ξαναγυρίσει.. Και ΑΝ τελικά γυρίσει ΑΝ θα είναι καλά. Υπήρχαν περιπτώσεις που οι ναυτικοί έφευγαν για την θάλασσα και άφηναν μια σύζυγο να περιμένει παιδί και όταν έβρισκαν αυτά τα παιδιά ολόκληρα παλικάρια. Εκείνη την εποχή η επικοινωνία με τους ναυτικούς δεν ήταν εύκολη. Υπήρχε το VHF μέσα από το πλοίο όταν ήταν κοντά σε ακτές και αυτή με τεραστία δυσκολία αφού εκεί που τον άκουγες χανόταν γιατί το πλοίο έχανε την επαφή του με την ξηρό, υπήρχαν τα τηλεγραφήματα από τον ασύρματο του πλοίου και το τηλέφωνο όταν πλέον έπιανε λιμάνι. Μπορούσαν να περάσουν και 30 ημέρες χωρίς να ακούσουν την φωνή των Ναυτικών τους. Όταν το διάστημα αυτό γινόταν ανυπόφορο το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να πάνε στην εκκλησιά του Άγιου Νικόλαου να ανάψουν ένα κεράκι. «Άγιε μου Νικόλαε κάνε να έχουμε νέα του» … ήταν η ευχή όταν άναβαν το κεράκι. Τα παιδιά των ναυτικών της εποχής μου μεγαλώσαμε με τις μαμάδες μας. Τις γιαγιάδες μας και ... τον Άγιο Νικόλαο.
Σε όλη μου την παιδική ηλικία έχω στην μνήμη μου μια εικόνα. Την μητέρα μου γονατισμένη μπροστά σε ένα εικονοστάσι στο σπίτι μας με δυο εικόνες να ξεχωρίζουν σε περίοπτη θέση ανάμεσα στις άλλες. Την Εικόνα του Αγίου Νικόλαου και την εικόνα της Παναγίας. Και με ένα καντηλάκι που δεν έσβηνε πότε… Κάποιες νύκτες που ο καιρός ήταν άσχημος με τον αέρα να λυσσομανά και να σφυρίζει στα καλώδια της ΔΕΗ και την θάλασσα κάτασπρη να αφρίζει και να χτυπιέται στα βράχια έτσι όπως την βλέπαμε από το μπαλκόνι στο σπίτι μας στο Βροντάδο θυμάμαι την μητέρα μου , μια γυναίκα. σύζυγο και μητέρα αμίλητη ανήσυχη όλη την ημέρα να περνάει από τις εικόνες έτσι βιαστικά ανάμεσα στα τρεξίματα στο σπίτι να σταματά λίγο να κάνει τον σταυρό της και να λέει μια φράση που έχει μείνει χαραγμένη στην θύμηση μου … ΑΓΙΕ ΜΟΥ ΝΙΚΟΛΑΕ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕ τον. Έτσι μεγαλώσαμε . Έτσι μάθαμε την αξία της πίστης. Με τον Άγιο Νικόλαο και την Παναγία στην πλώρη τους. Με τον Άγιο Νικόλαο και την Παναγία στις θάλασσες τους. Πολλές φορές φεύγοντας για το σχολειό η μητέρα μου έδινε ένα εικονάκι του Άγιου Νικόλαου να έχω μαζί μου στην σχολική τσάντα μου. «Να θυμάσαι να προσεύχεσαι στον Άγιο Νικόλαο να μας έχει καλά όλους και πιο πολύ τον πατέρα σου εκεί μακριά στην θάλασσα που είναι.» ήταν τα λόγια της. Χωρίς την εικόνα του Αγίου Νικόλαου να δεσπόζει σε περιωπές θέσεις μέσα στο σπίτι. Χωρίς το καντηλάκι να μην σβήνει πότε και χωρίς την βραδινή προσευχή και την φράση ανάμεσα στα λόγια παιδιών και συζύγων ….. «Άγιε μου Νικόλαε προστάτεσε μας» …. να είστε σίγουροι πως και εμείς σαν οικογένεια και άλλες από τις οικογένειες εκείνης της εποχής των ναυτικών δύσκολα θα τα έβγαζαν πέρα. Ο Άγιος Νικόλαος δεν ήταν απλά ένας Άγιος. Ήταν η προσωποποίηση της υπέρτατης θεϊκής δύναμης. Της Μοναδικής Ελπίδας της οικογένειας . Ο πατέρας μου ήταν ένας άνθρωπος μορφωμένος. Ξεκίνησε όχι ως πλοίαρχος αλλά ως Νομικός αλλά η αγάπη του για την θάλασσα τον κέρδισε από την νομική. Μαζί με τον αδελφό του τον Ζαννη Κουλουμπή πρόσφεραν πολλά στην Ελληνική εμπορική Ναυτιλία και μαζί και μεμονωμένα. Έμειναν στην ιστορία σχεδόν σαν μυθικά πρόσωπα της Ελληνικής και της παγκόσμιας ναυτοσύνης. Ο Άγιος Νικόλαος ήταν ο προστάτης τους. Η έμπνευση τους, η Δύναμη τους. Σε αυτόν προσέτρεχαν για κάθε δυσκολία . Είχαν θυμάμαι και οι δυο καρφιτσωμένο ένα στρογγυλό εικονάκι σαν αυτά που είχαμε σαν σήματα στα σχολεία στην εσωτερική φόδρα των σακακιών τους Σε όλα τα σακάκια τους και μπουφάν τους. Από τον πατέρα μου κληρονόμησα την αγάπη για το διάβασμα και την ιστορία. Όπως επίσης και μια τεράστια βιβλιοθήκη γεμάτη μοναδικά βιβλία σε διαφορές γλώσσες. Από τα ταξίδια μου στην συνέχεια και εγώ ως ναυτικός και με την δημοσιογραφική ιδιότητα που απέκτησα παράλληλα έμαθα να την ψάχνω και να την ερευνώ. Κατά την διάρκεια μιας από τις έρευνες μου ψάχνοντας ένα ξεχασμένο ναυτικό γεγονός ανακάλυψα εντελώς τυχαία αυτό το έγγραφο.
Το έγγραφο αυτό είναι Η ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Αριθ Φύλου 263 Τεύχος. Εν Αθήναις τη 8 Δεκεμβρίου 1901 Σε αυτό αναγράφεται η ΕΠΙΣΗΜΗ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ Της ΕΟΡΤΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΩΣ ΕΠΙΣΗΜΗ ΗΜΕΡΑ ΕΟΡΤΗΣ ΑΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΠΛΕΟΝΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ Και ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ. Αυτό όπως αναφέρει το σπουδαίο αυτό έγγραφο συνέβη ύστερα από την πρόταση του τότε Υπουργού Ναυτικών Γεώργιου Κόρπα στις 8 Δεκεμβρίου του 1901 του οποίου και η υπογραφή κατοχυρώνει τού ιστορικό αυτό έγγραφο. Δεξιά του έγγραφου υπάρχει η τυπωμένη φράση « Εγκρίνεται» … Βασιλεύς Γεώργιος. Το έγγραφο αυτό αποδεικνύει ότι είχε γίνει νόμος του κράτους. Η Έκπληξη μου ήταν τεραστία δεδομένου ότι ως σήμερα πιστεύαμε πως η γιορτή του Άγιου Νικόλαου ήταν μια εορτή εθιμική και που είχε θεσμοθετηθεί προφορικά από στόμα σε στόμα. Ελάχιστοι γνώριζαν πως ήταν νόμος του κράτους. Το γνώριζαν ίσως μόνο κάποιοι παλιοί και αυτοί θα το είχαν ξεχάσει. Συνειδητοποιώντας την τεραστία σπουδαιότητα του έγγραφου συνέχισα την έρευνα μου. Ανακάλυψα ότι αυτό συνέβη ακριβώς δυο ημέρες μετά την εορτή του Αγίου Νικόλαου! Ψάχνοντας έμαθα ότι ζητούσαν εντόνως με διάβημα τους άνθρωποι της θάλασσας , εργαζόμενοι, καραβοκύρηδες, ψαράδες ακόμα και εφοπλιστές της εποχής και γενικά θαλασσινοί να αναλάβει η πολιτεία επίσημα να καθιερωθεί ο Άγιος Νικόλαος προστάτης τους. Κάτι το όποιο ως εκείνη την εποχή απλά αυτή η «προστασία» κυκλοφορούσε ανεπίσημα από στόμα σε στόμα μεταξύ των. Το έγγραφο συντάθηκε γρήγορα Φαίνεται ποσό γρήγορα από την λιτή γραφή της πρότασης του Υπουργού. Πέρασε από την Βουλή και γράφτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Κάτι πολύ ενδιαφέρον που αξίζει να γνωρίζετε ήταν ότι περίπου 10 χρονιά αργότερα και βασισμένοι πλέον στον επίσημο αυτόν νόμο το ιδρύεται ένας μικρός ταπεινός πλην όμως γεμάτος Ιερή Πιστή μέσα μεγαλύτερο και σπουδαιότερο υπερόπλο πολεμικό πλοίο που βρισκόταν στην κατοχή των Ελλήνων και αναφέρομαι στο Θωρηκτό Αβέρωφ. Με πρόταση του τότε Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού το Αρχηγείο του Πολεμικού Ναυτικού κάνει μια φαντασιακή κίνηση Ιδρύει μέσα στο πλοίο ένα παρεκκλήσι … το όποιο και αυτό έμεινε άγνωστο στην ιστορία – του Αγίου Νικόλαου. Ήταν το μοναδικό πολεμικό πλοίο της εποχής που είχε μέσα στο πλήρωμα του Ιερέα και μάλιστα παράλληλα και δάσκαλο. Μέσα σε αυτό το μικρό παρεκκλήσι ο Στρατιωτικός Ιερέας λειτουργούσε τις καθημερινές ακολουθίες και τις παρακλήσεις πριν από κάθε μάχη όπου όλο το πλήρωμα συμμετείχε, έκανε παράλληλα και κάτι πολύ σπουδαίο. Μέσα στο παρεκκλήσι αυτό του Προστάτη τους Άγιου Νικολάου σπούδαζε τα αγράμματα παλικάρια Ελληνοπούλα του πληρώματος γράμματα. Ποσό όμορφη και συγκινητική ιστορία. Έχοντας ανακαλύψει λοιπόν όλα αυτά και συνειδητοποιώντας πόσο σημαντικό είναι αυτό το άγνωστο έγγραφο αλλά και πόσο θα έχει ενδιαφέρον πλέον σκέφτηκα να το προσφέρω έτσι ώστε όλοι να μπορούν να το δουν και να το διαβάσουν, Μια αγνή προσφορά στον Πολιούχο του Νησιού μας στην Μεγάλη ένδοξη Ναυτική ιστορία της Σύρου και στον Προστάτη των Ναυτικών μας. Αλλά και παράλληλα ένα Φόρο Τιμή στους Ναυτικούς της ναυτικής οικογένειας μου. Θέλω να με ευγνωμοσύνη να ευχαριστήσω τον Σεβασμιότατο που αμέσως με την γνωστή προοδευτικότητα και οξυδέρκεια του κατάλαβε την σπουδαιότητα του έγγραφου και δήχθηκε με χαρά τη πρότασή μου να δωρίσω αυτό το έγγραφο στον Άγιο και Πολιούχο του νησιού μας Νικόλαο. Να ευχαριστήσω επίσης τον Γραμματέα της ιεράς Μητροπόλεως κύριο Αλέξανδρο Μαρκουϊζο που και εκείνος με την τρόπο του συνείσφερε στην υλοποίηση της ιδέας.
Είναι πολύ σημαντικό επίσης να ευχαριστήσω αν και δεν είναι μαζί μας σήμερα τον Γιώργο Μαστρογεωργιου από την Υπηρεσία Ιστορίας του Πολεμικού ναυτικού για την σημαντική βοήθεια του. Για να αναπαραστήσουμε σε ακριβές αντίγραφο της εποχής εκείνης το σπουδαίο αυτό έγγραφο χρειάστηκε η εξαιρετική δουλεία και βοήθεια των συνάδελφων και επί πολλά χρόνια φίλων και συνεργατών στην Εκτυπωτική , τον Λογότυπο και την Εφημερίδα Λόγο των Κυκλάδων και ιδιαίτερα της Λίτσας Χαραλάμπους. Το αποτέλεσμα της δουλειάς αυτής είναι άκρως εντυπωσιακό και μόνο ένα τεράστιο ευχαριστώ από καρδιάς δεν φτάνει είμαι σίγουρος αφού εργάστηκαν αφιλοκερδώς προσφέροντας και εκείνοι με τον τρόπο τους στην όμορφη και ευγενική ιδέα μου. Δεν ήταν εύκολη δουλειά πιστέψτε με… Αλλά άξιζε τον κόπο.
Και επιτρέψτε μου να τελειώσω με αυτό …. Θέλω να κάνω μια πρόταση και ελπίζω να ακουστεί. Είναι ένα όνειρο μου που θέλω να το μοιραστώ μαζί σας. Να καθιερωθεί στην Σύρο η Ημέρα του Ναυτικού. Προσέξτε παρακαλώ… Υπάρχουν δυο παγκόσμιες ημέρες καθιερωμένες από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΙΜΟ) που επίσημα είναι αφιερωμένες στους Ναυτικούς. Πολύ Κοντά μεταξύ τους. Η πρώτη είναι η Παγκόσμια Ημέρα για τον Ναυτικό και εορτάζεται στις 25η Ιουνίου κάθε χρόνο. Ως ημέρα σκοπός της είναι η υπενθύμιση και η αναγνώριση , ένας φόρος τιμής της συνεισφοράς των ναυτικών παγκοσμίως στο διεθνές εμπόριο, την παγκόσμια οικονομία, την κοινωνία. Σε όλο τον κόσμο όπου υπάρχει ναυτιλία την ημέρα αυτή γίνονται λαμπρές και συγκινητικές εκδηλώσεις αφιερωμένες στους Ναυτικούς. Η Δεύτερη είναι Η Παγκόσμια Ναυτική Ημέρα. Αυτή γιορτάζεται ένα μήνα περίπου μετά την Παγκόσμια Ημέρα για τον Ναυτικό, στις 28 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνου. Καθιερώθηκε και αυτή από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΙΜΟ) και στόχος της είναι να εστιάσει την προσοχή στη σημασία της ναυτιλίας, της ασφάλειας στη θάλασσα και στο θαλάσσιο περιβάλλον. Στην Ελλάδα έχουμε την 6η Δεκεμβρίου ημέρα εορτής του Αγίου Νικόλαου ως επίσημη ημέρα της βάση της θρησκείας μας και με νόμο του κράτους εορτής των Ναυτικών . Έχουμε τρεις ημέρες λοιπόν, δυο Διεθνείς και μια Εθνική όπου οι ναυτικοί μας γιορτάζουν επίσημα. Η Σύρος και Η Ερμούπολις υπήρξαν σημαντικά κέντρα ναυτιλίας και γνωρίζετε όλοι πολύ καλά την Ιστορία μας. Έχουμε ήδη έτοιμο ένα μνημείο αφιερωμένο στον Αφανή Ναύτη που βρίσκεται εντελώς παραμελημένο και ξεχασμένο στην πλατεία του τελωνείου. Και μάλιστα στο σημείο που δενουν τα κρουαζιερόπλοια. Στο Απόλυτο τουριστικό σημείο του λιμανιού της Ερμούπολης. Η Σημαντικότητα του δεν περιορίζεται μόνο στην Σημασιολογία του, Δηλαδή αφιερωμένο στους Ναυτικούς που χάθηκαν στην θάλασσα, αλλά και στον ίδιο τον Γλύπτη, τον Γιάννη Παππά που το κατασκεύασε και είναι όχι μόνο ο Σημαντικότερος Έλληνας Γλύπτης της Νεοελληνικής ιστορίας αλλά και ένας από τους σπουδαιότερους γλύπτες της Νεώτερης Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο είναι ότι το μνημείο έγινε με έξοδα και δωρίστηκε από την εφοπλιστική Οικογένεια Γουλανδρή που εκείνη την εποχή ηταν και ιδιοκτήτες του Νεωρίου. Η ανάδειξη, η γνωστοποίηση και δημοσιοποίηση του λοιπόν είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσει ένα ντόμινο ενδιαφερομένων και ένα ακόμα σημαντικότατο πόλο έλξης Ιστορικού, Φιλοτεχνικού, ARTστικού και Εκπαιδευτικού και φυσικά Τουριστικού ενδιαφέροντος που θα φέρει πολλούς ανάλογου ενδιαφέροντος επισκέπτες που θα ενδιαφερθούν να δουν το γλυπτό αυτό. Θα μπορούσαμε με απονομές τιμών και στεφάνων στον Αφανή ναύτη το μνημείο που ήδη υπάρχει και είναι έτοιμο στο λιμάνι της Σύρου και με διαφορές εκδηλώσεις αποκλειστικά αφιερωμένες στην Ναυτική Ιστορία της Σύρου και στους Ναυτικούς Συριανούς να αναδείξει την μεγάλη σπουδαία και ένδοξη ναυτική μας ιστορία. Είχα προτείνει κάτι ανάλογο σαν μια αναβίωση της ναυτικής εβδομάδας που γίνονται σε όλο και περισσότερες πόλεις της πατριδας μας αναγνωρίζοντας την σημασία της ναυτιλίας στα νέα δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας. Μια Ναυτιλία που επανέρχεται δυναμικά στην Ελληνική κοινωνία με όλο και περισσότερους νέους να ακλουθούν το ναυτικό επάγγελμα ξανά και ευχόμαστε ο Άγιος Νικόλαος ο προστάτης και πολιούχος να τα έχει καλά και δυνατά. Για την υλοποίηση και θεσμοθέτηση αυτής της ευγενικής πράξης τιμής στους Ήρωες ναυτικούς μας δηλώνω τον εαυτόν μου σε διαθεσιμότητα να βοηθήσω με όλες τις δυνάμεις μου. Άλωσε μην ξεχνάτε κάτι πολύ σπουδαίο. Ένας ναυτικός από την στιγμή που μπαίνει να εργαστει στο πλοίο του… από εκείνη την στιγμή είναι ένας ΗΡΩΑΣ. Ένας ήρωας που μάχεται καθημερινά όχι μόνο με τα στοιχεία της φύσης αλλά και με τα ίδια τα στοιχεία της ανθρώπινης φύσης .. Και αυτά πολλές φορές είναι πολύ πιο ισχυρά και βάναυσα από εκείνα ακόμα τα στοιχειά της φύσης. Σας ευχαριστώ πολύ όλους. Την Χάρη, Την Ευχή και την Δύναμη του Αγίου Νικόλαου να έχουμε όλοι μας. Και του χρόνου να είμαστε όλοι καλά.
Για την ιστορία αξίζει να σας θυμίσω ότι τελικά κατάφερε με μεγάλες προσπάθειες και αγώνες να αναβιώσει η Ναυτική Εβδομάδα. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία που θα σας την διηγηθώ μια άλλη φορά.
ΠΗΓΕΣ: Προσωπικές Έρευνες. Υπηρεσία Ιστορίας Πολεμικού Ναυτικού και τα βιβλία τα όποια φωτογραφίζονται στην παρακάτω.
LINKS: Πολύ ενδιαφέροντα άρθρα σχετικά με τα λείψανα του Άγιου Νικολάου.
Οι ιστορικές περιπέτειες των λειψάνων του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού https://kalyvia.gr/2-uncategorised/1219-2019-05-17-16-22-20
ΤΟ ΜΥΡΟ & ΤΑ ΛΕΙΨΑΝΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ,ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΈΣ ΕΠΙΒΕΒΑΙΏΣΕΙΣ,ΜΠΑΡΙ ΙΤΑΛΙΑΣ https://eparxiakonitsas.wordpress.com/2013/12/05/%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CF%84%CF%83%CE%B1-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CF%85%CF%81%CE%BF-%CF%84%CE%B1-%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%88%CE%B1%CE%BD%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%85/
Ο Τάφος του Αγίου Νικολάου στα Μύρα της Αρχαίας Λυκίας
https://www.orthodoxianewsagency.gr/orthodoxes-provoles/o-tafos-tou-agiou-nikolaou-sta-myra-tis-arxaias-lykias/
Παναγιώτης Κουλουμπής
Syros Stories