Συμπληρωματικό υπόμνημα ενώπιον του υπουργείου Πολιτισμού σε συνέχεια της ιεραρχικής τους προσφυγής, καταθέτουν 29 επιχειρηματίες και κάτοικοι του ιστορικού κέντρου Ερμούπολης, ζητώντας την επανεξέταση της μελέτης που αφορά το έργο διαπλάτυνσης των πεζοδρομίων των οδών Θυμάτων Σπερχειού και Πρωτοπαπαδάκη.
Η συγκεκριμένη ομάδα πολιτών δραστηριοποιείται με στόχο την ακύρωση της συνέχειας του έργου «Ανοικτά Κέντρα Εμπορίου» στην Ερμούπολη, επικαλούμενη την πρόκληση σοβαρών βλαβών στον ιστορικό τόπο της πόλης και ουσιωδών παραβάσεων του υπουργείου Πολιτισμού κατά τη διαδικασία έγκρισης της μελέτης του έργου.
Υπενθυμίζεται ότι, ήδη έχει ολοκληρωθεί το έργο της επέκτασης των πεζοδρομίων και της γενικότερης ανάπλασης, στο κεντρικό τμήμα της οδού Στ. Πρωϊου, ωστόσο, η συνέχισή του στους πεζόδρομους Πρωτοπαπαδάκη και Θυμ. Σπερχειού, εξαρτάται από το πόρισμα που θα υπάρξει μετά την επανεξέταση της μελέτης από τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Το συμπληρωματικό υπόμνημα αναφέρει:
ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΛΟΓΟΙ ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΥΠΠΟΑ/ ΓΔΑΜΤΕ / ΥΝΜΤΕΑΑΣΕΚ / 186067 / 20-06-2022 ΑΠΌΦΑΣΗΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ
1. καθεστώς προστασίας της Ερμούπολης Σύρου.
Στην πόλη της Ερμούπολης Σύρου ισχύουν οι ακόλουθες διατάξεις προστασίας:
α) Α/Φ.31/14325/1042/1976 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Επιστημών (Β΄ 709), η οποία εκδόθηκε με βάση το άρθρο 1 του ν. 1469/1950 ύστερα από γνωμοδότηση του Αρχαιολογικού Συμβουλίου, χαρακτηρίστηκε αυτή ως τόπος χρήζων ειδικής κρατικής προστασίας, με το αιτιολογικό ότι «αποτελεί δια την χώρα έν μοναδικό νεοκλασσικόν και πολεοδομικόν σύνολον».
β) π.δ. από 19-10-1978 (Δ΄ 594), το οποίο εκδόθηκε με βάση το ν.δ. από 17-07-1923, χαρακτηρίστηκε αυτή ως παραδοσιακός οικισμός.
γ) ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/45448/1271/2006 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, η οποία εκδόθηκε με βάση το άρθρο 16 του ν. 3028/2002 καθώς και τον ν. 2039/1992 και ύστερα από γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος ένα τμήμα αυτής (όπως το τμήμα αυτό φαίνεται στα συνδημοσιευθέντα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως διαγράμματα), με την αιτιολογία ότι «αποτελεί σημαντικό δείγμα της αστικοποίησης της νεότερης Ελλάδος, διασώζει μεγάλο αριθμό κτισμάτων που είναι χαρακτηριστικά και αντιπροσωπευτικά της βιομηχανικής, εμπορικής, ναυτιλιακής, διοικητικής, εκπαιδευτικής και πολιτικής ιστορίας της και αποτελεί μοναδικό πολεοδομικό σύνολο».
ε) ΓΥΑ331/2000 απόφαση του Υπουργού Αιγαίου (Β΄ 669/2000), που εκδόθηκε με βάση το άρθρο 2 περ. ζ΄ του π.δ. 1/1986 και τα άρθρα 9 παρ. 6 και 10 παρ.4 του ν. 2508/1997 επιβλήθηκε η διατήρηση παραδοσιακών προτύπων κατά την εκτέλεση εργασιών για το έργο «Ανάπλαση Ιστορικού Κέντρου Δίκτυο Υποδομής στην πόλη της Ερμούπολης».
Η απόφαση αυτή συγκεκριμένα ορίζει: «Ουδεμία αλλαγή ως προς τα υπάρχοντα υλικά, την μορφολογία και την αισθητική, επιτρέπεται να υπάρξει στην πλακόστρωση ή το βοτσαλωτό στις οδούς και πλατείες της πόλης της Ερμούπολης Σύρου, νομού Κυκλάδων που φέρουν παλαιά μαρμάρινη πλακόστρωση ή βοτσαλωτη στρώση»
στ) Παράλληλα επειδή στην περιοχή στην οποία αναφέρονται οι προσβαλλόμενες πράξεις καθώς και πλησίον αυτής έχουν εντοπιστεί και αποκαλυφθεί σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι έχει εφαρμογή το άρθρο 10 παρ. 4 του ν. 4858/2021 σε συνδυασμό με το άρθρο 6 παρ. 4 του ίδιου νόμου. Τα αρχαία ακίνητα μνημεία, για τα οποία πρόκειται, είναι ιδίως τα εξής:
στ1) Τμήμα του αρχαίου τείχους, βόρεια της ακρόπολης, που τοποθετείται στο λόφο όπου σήμερα βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου,
στ2) Τμήμα του αρχαίου θεάτρου στην οδό Κλεισθένους 18.
στ3) O ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, η παλαιότερη εκκλησία της πόλης. Χτίστηκε το 1824 από Χιώτες και Ψαριανούς πρόσφυγες που έφτασαν στο νησί μετά την καταστροφή των νησιών τους, κατά την Επανάσταση του 1821. Στο προαύλιο του ναού πάρθηκε η απόφαση για το όνομα της νέας πόλης στην ανοιχτή συνέλευση του 1824.
στ4) Πλήθος κτηρίων λαϊκής αρχιτεκτονικής. Υπολογίζεται ότι μεταξύ 1821 και 1830 είχαν κατασκευαστεί και σώζονται στο ιστορικό κέντρο της Ερμούπολης, πάνω από 100 τέτοια κτήρια τα οποία λόγω κατασκευής πριν το 1830 χαρακτηρίζονται ως αρχαία και σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 4 του ν. 4858/2021 «προστατεύονται από τον νόμο χωρίς να απαιτείται η έκδοση οποιασδήποτε διοικητικής πράξης».
Η περιοχή, στην οποία αναφέρεται η μελέτη η οποία εγκρίθηκε με την προσβαλλόμενη, εμπίπτει σε όλα τα ανωτέρω καθεστώτα προστασίας.
Κατόπιν αυτών η μελέτη θα πρέπει να επανεξεταστεί από το ΚΣΝΜ και να ακυρωθεί ή τροποποιηθεί η ΥΠΠΟΑ/ ΓΔΑΜΤΕ / ΥΝΜΤΕΑΑΣΕΚ / 186067 / 20-06-2022 απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού.
ΛΟΓΟΙ ΕΠΑΝΑΞΕΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
Α. Παράβαση ουσιώδους τύπου της εγκρίσεως του Υπουργείου Πολιτισμού.
Η προσβαλλόμενη έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού εκδόθηκε ύστερα από την 27/11/31-05-2022 γνωμοδότηση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Νοτίου Αιγαίου. Στο ΤΣΜΝΑ κατατέθηκε η ΥΠΠΟΑ/186067/19-5-2022 εισήγηση της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Αττικής, Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και Κυκλάδων.
Όμως επειδή στην περιοχή στην οποία αναφέρονται οι προσβαλλόμενες πράξεις καθώς και πλησίον αυτής έχουν εντοπιστεί και αποκαλυφθεί σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι και αρχαία μνημεία έχει εφαρμογή το άρθρο 10 παρ. 4 του ν. 4858/2021 σε συνδυασμό με το άρθρο 6 παρ. 4 του ίδιου νόμου.
Τα αρχαία ακίνητα μνημεία είναι τα παρακάτω:
1) Τμήμα του αρχαίου τείχους, βόρεια της ακρόπολης, που τοποθετείται στο λόφο όπου σήμερα βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου,
2) Τμήμα του αρχαίου θεάτρου στην οδό Κλεισθένους 18.
3) O ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, η παλαιότερη εκκλησία της πόλης. Χτίστηκε το 1824 από Χιώτες και Ψαριανούς πρόσφυγες που έφτασαν στο νησί μετά την καταστροφή των νησιών τους, κατά την Επανάσταση του 1821. Στο προαύλιο του ναού πάρθηκε η απόφαση για το όνομα της νέας πόλης στην ανοιχτή συνέλευση του 1824.
4) Πλήθος κτηρίων λαϊκής αρχιτεκτονικής. Υπολογίζεται ότι μεταξύ 1821 και 1830 είχαν κατασκευαστεί και σώζονται στο ιστορικό κέντρο της Ερμούπολης, πάνω από 100 τέτοια κτήρια τα οποία λόγω κατασκευής πριν το 1830 χαρακτηρίζονται ως αρχαία και σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 4 του ν. 4858/2021 «προστατεύονται από τον νόμο χωρίς να απαιτείται η έκδοση οποιασδήποτε διοικητικής πράξης».
Κατόπιν αυτών λογω της παρουσίας αρχαίων (κλασικών και βυζαντινών) ακινήτων μνημείων εντός της περιοχής, στην οποία αναφέρονται οι προσβαλλόμενες πράξεις, καθώς και πλησίον αυτής, η γνωμοδότηση του Συμβουλίου έπρεπε να εκφερθεί και μετά από εισήγηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, υπηρεσίας αρμόδιας για την προστασία αρχαίων (έως το 1830) ακινήτων μνημείων και αρχαιολογικών χώρων (άρθρο 24 παρ. 4 του Οργανισμού του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού – π.δ. 4/2018).
Η έλλειψη αυτή καθιστά την προσβαλλόμενη πράξη άκυρη και θα πρέπει η μελέτη α) να διαβιβαστεί για έγκριση ή μη στην αρμόδια ΕΦΑ Κυκλάδων και β) να εισαχτεί για επανεξέταση στο ΚΣΝΜ
Β. Πρόκληση βλάβης στον ιστορικό τόπο και στο «μοναδικό νεοκλασσικόν και πολεοδομικόν σύνολον»
Το έργο «Αναβάθμιση και Βελτίωση υποδομών» αλλοιώνει το «μοναδικό νεοκλασσικόν και πολεοδομικόν σύνολον» και εκτελείται κατά παράβαση απόφασης του Υπουργείου Αιγαίου
Η έγκριση της μελέτης ιδιαίτερα κατά το σκέλος «1.1 Αναβάθμιση και Βελτίωση υποδομών» στο μέτρο που αλλοιώνει ιστορικούς πεζόδρομους και πεζοδρόμια της πόλης, πολεοδομικά στοιχεία τα οποία αποτέλεσαν ένα από τα κριτήρια για τον χαρακτηρισμό της Ερμούπολης με την Α/Φ.31/14325/1042/1976 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Επιστημών. Συμφώνα με αυτή την απόφαση η Ερμούπολη «χαρακτηρίστηκε ως τόπος χρήζων ειδικής κρατικής προστασίας, με το αιτιολογικό ότι «αποτελεί δια την χώρα έν μοναδικό νεοκλασσικόν και πολεοδομικόν σύνολον».
Ιδιαίτερα οι παρεμβάσεις στα πεζοδρόμια είναι έξω και πέρα από κάθε αρχή παρέμβασης σε ιστορικούς τόπους και αρχιτεκτονικά σύνολα. Πρόκειται για καταστροφή του ιστορικού κέντρου και μετατροπή του σε ένα ανοιχτό Mall , με τους ιστορικούς δρόμους και τα πεζοδρόμια να διαμορφώνονται σε προθαλάμους και εισόδους του ανοιχτού Mall ( βλέπε φωτο από έργο που έχει εκτελεστεί σε διπλανούς δευτερεύοντες δρόμους )
Η έγκριση της μελέτης με την 186067/20-06-2022 απόφαση ΥΠΠΟΑ , ιδιαίτερα κατά το σκέλος της έγκρισης της δράσης «1.1 Αναβάθμιση και Βελτίωση υποδομών», έρχεται σε αντίθεση με την ΓΥΑ331/2000 ( ΦΕΚ Β΄/ 669/2000 )απόφαση του υπουργού Αιγαίου με την οποία είχε απορριφτεί αντίστοιχη μελέτη παρέμβασης ( ανάπλασης) στους ιστορικούς δρόμους και τα πεζοδρόμια της Ερμούπολης.
Η απόφαση αυτή του υπουργού Αιγαίου συγκεκριμένα ορίζει: «Ουδεμία αλλαγή ως προς τα υπάρχοντα υλικά, την μορφολογία και την αισθητική, επιτρέπεται να υπάρξει στην πλακόστρωση ή το βοτσαλωτό στις οδούς και πλατείες της πόλης της Ερμούπολης Σύρου, νομού Κυκλάδων που φέρουν παλαιά μαρμάρινη πλακόστρωση ή βοτσαλωτη στρώση»
Κατόπιν αυτών η μελέτη του έργου «Αναβάθμιση και Βελτίωση υποδομών» θα πρέπει να επανεξεταστεί από το ΚΣΝΜ και στο μέτρο που διαπιστωθεί ότι οι παρεμβάσεις αλλοιώνουν τον ιστορικό τόπο, να ακυρωθεί ή τροποποιηθεί η προσβαλλόμενη πράξη
Γ. Έλλειψη αιτιολογίας της αποφάσεως του Υπουργείου Πολιτισμού
Όπως αναφέρθηκε, στην περιοχή της πόλης της Ερμούπολης, όπου αναφέρονται οι προσβαλλόμενες πράξεις, συγκεντρώνονται τα χαρακτηριστικά του τόπου χρήζοντος ειδικής κρατικής προστασίας, του παραδοσιακού οικισμού, του ιστορικού τόπου, του τόπου που περιέχει αρχαία και νεότερα μνημεία και του τόπου, όπου επιβάλλεται διατήρηση των παραδοσιακών προτύπων κατά την εκτέλεση του έργου της ανάπλασης του ιστορικού της κέντρου.
Το δε άρθρο 10 παρ. 3 του ν. 4858/2021 ορίζει: «3. Η εγκατάσταση ή η λειτουργία βιομηχανικής, βιοτεχνικής ή εμπορικής επιχείρησης, η τοποθέτηση τηλεπικοινωνιακών ή άλλων εγκαταστάσεων, η επιχείρηση οποιουδήποτε τεχνικού ή άλλου έργου ή εργασίας, καθώς και η οικοδομική δραστηριότητα πλησίον μνημείου, επιτρέπεται μόνο μετά από έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου. Η έγκριση χορηγείται εάν η απόσταση από ακίνητο μνημείο ή το άμεσο περιβάλλον του ή η σχέση με αυτά είναι τέτοια ώστε να μην κινδυνεύει να προκληθεί άμεση ή έμμεση βλάβη αυτών, λόγω του χαρακτήρα του έργου ή της επιχείρησης ή της εργασίας».
Από τη διάταξη αυτή σε συνδυασμό με εκείνες του άρθρου 24 του Συντάγματος και των άρθρων 1 παρ. 1, 2, 12 και 15 του ν. 4858/2021 προκύπτει, ότι οι επεμβάσεις πλησίον αρχαίου μνημείου ή εντός αρχαιολογικού χώρου ή ιστορικού τόπου επιτρέπονται κατόπιν προηγουμένης αδείας του Υπουργού Πολιτισμού, ύστερα από γνώμη του Αρχαιολογικού Συμβουλίου, η οποία χορηγείται μόνον εφόσον δεν επέρχεται κίνδυνος άμεσης ή έμμεσης βλάβης είτε των μνημείων και του ελεύθερου χώρου που τα περιβάλλει είτε του αρχαιολογικού χώρου ή του ιστορικού τόπου (πρβλ. ΣτΕ 5015/2013, 569/2012, 3723/2005, 565/2005, 3700/2000, και ΣτΕ 4460/2005, 1365/2001, 2879/2000, 1402/1998, 5448/1996).
Εξάλλου, κατά την έννοια των προαναφερομένων διατάξεων, ο Υπουργός Πολιτισμού, προκειμένου να χορηγήσει την έγκριση για την εκτέλεση ενός έργου ή για την ανάπτυξη μίας δραστηριότητας πλησίον αρχαίων μνημείων ή εντός αρχαιολογικού χώρου ή ιστορικού τόπου, αξιολογεί τα χαρακτηριστικά της δραστηριότητας αυτής και εκτιμά τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις που θα έχει στα ακίνητα μνημεία και στον αναγκαίο για την ανάδειξή τους χώρο ή στον αρχαιολογικό χώρο ή στον ιστορικό τόπο, δηλαδή στα αγαθά που εμπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της αρχαιολογικής νομοθεσίας.
Η αιτιολογία της χορηγουμένης αδείας ελέγχεται συνεπώς ως προς τα ζητήματα αυτά, πρέπει δε, για να είναι πλήρης, να περιέχει: (α) περιγραφή των προστατευτέων αρχαίων μνημείων, (β) περιγραφή του προς εκτέλεση έργου, και (γ) τεκμηριωμένη εκτίμηση των επιπτώσεων του έργου επί των αρχαίων και του περιβάλλοντος αυτά χώρου, λαμβάνοντας υπόψη τη μορφή, τον όγκο, τη θέση και την απόσταση του εν λόγω έργου από το μνημείο (βλ. ΣτΕΟλ. 676/2005, 3454/2004, ΣτΕ 3735/2013, 1606/2013, 5476, 2916, 569, 168/2012, 4492, 828/2009, 1580/2007 κ.ά.), ή αντίστοιχα εκτίμηση της δυνατότητας εντάξεως του έργου από πλευράς όγκου, μορφής και λειτουργίας στον αρχαιολογικό χώρο ή στον ιστορικό τόπο και της επίδρασής του στο περιβάλλον και το χαρακτήρα του τόπου αυτού (πρβλ. ΣτΕ 3285/2009, 903/2005, Π.Ε. 123/2006).
Στην προκειμένη περίπτωση κατά παράβαση των ως άνω απαιτήσεων η γνωμοδότηση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Νοτίου Αιγαίου και η εγκριτική απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού εκδόθηκαν χωρίς να εξετασθούν οι ως άνω κρίσιμες παράμετροι.
Ιδίως δεν προέβησαν σε περιγραφή των υφιστάμενων μνημείων ούτε σε τεκμηριωμένη εκτίμηση των επιπτώσεων του επίμαχου έργου επί των μνημείων και του περιβάλλοντος αυτά χώρου, με κριτήρια τη μορφή, τον όγκο, τη θέση και την απόσταση του έργου από τα μνημεία ή αντίστοιχη εκτίμηση της δυνατότητας εντάξεως του έργου από πλευράς όγκου, μορφής και λειτουργίας στον ιστορικό τόπο και της επίδρασής του έργου στο περιβάλλον και το χαρακτήρα του τόπου αυτού.
Η μόνη αιτιολογία, που υπάρχει περιορίζεται στην κρίση, ότι το έργο «αποσκοπεί στη λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου με την προσθήκη αστικού εξοπλισμού και στη βελτίωση της προσβασιμότητας του εμπορικού κέντρου της πόλης της Ερμούπολης».
Η έγκριση λοιπόν αυτή του ΥΠΠΟΑ έχει προφανώς ανεπαρκή αιτιολογία και πρέπει να ακυρωθεί.
Για τους λόγους αυτούς και όσους επιφυλασσόμαστε να προσθέσουμε νόμιμα
Ζ Η Τ Α Μ Ε
Να γίνει δεκτή η ιεραρχική μας προσφυγή και το παρον υπόμνημα μας
Αθήνα, 28 Σεπτεμβρίου 2023,
Η πληρεξούσιος δικηγόρος.