Κατερίνα Ροββά
Σε μια ακατοίκητη βραχονησίδα, ενάμισι ναυτικό μίλι από το λιμάνι της Σύρου, ένας σιωπηλός μάρτυρας της ιστορίας του ελληνικού κράτους αργοσβήνει. Ο παλαιότερος και ψηλότερος φάρος της Ελλάδας, χτισμένος στο νησάκι Διδύμη, καταρρέει.
Κάτοικοι της Σύρου έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους, διοργανώνουν δράσεις και ζητούν από την πολιτεία να σώσει αυτό το αριστούργημα που κατασκευάστηκε πριν από 190 χρόνια και που πλέον κινδυνεύει να χαθεί για πάντα.
Η εντυπωσιακή όψη του τροφοδότησε λαϊκές αφηγήσεις ότι η λάμψη του διακρινόταν ακόμη και από τη Σμύρνη…
Ομως, δεν είναι απλώς ένα μνημείο της ναυτικής παράδοσης της χώρας μας αλλά ένα σύμβολο για το Αιγαίο. Πόσα πλοία έχει, άραγε, δει να περνούν, αυτούς τους δύο αιώνες, καθώς αγναντεύει τη γραφική Ερμούπολη;
Ο φάρος ξεκίνησε να χτίζεται το 1834, κατά την πρώτη περίοδο της βασιλείας του Οθωνα, σε σχέδια του Βαυαρού Γιόχαν Ερλάχερ και κατασκευάστηκε από τη Γαλλική Εταιρεία Φάρων. Ηταν ο πρώτος φάρος του ελληνικού φαρικού δικτύου και, όπως και ο μεταγενέστερος φάρος των Σπετσών, έχει κατοικία για τον φαροφύλακα σε ισόγειο κτίσμα ενσωματωμένο στη βάση του.
Το ύψος του οικοδομήματος φτάνει τα σχεδόν 30 μέτρα, ενώ το συνολικό του ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας αγγίζει τα 68 μέτρα, διαστάσεις που του αποδίδουν έναν μνημειώδη χαρακτήρα. Η εντυπωσιακή όψη του τροφοδότησε, μάλιστα, τις λαϊκές αφηγήσεις τόσο ώστε να λέγεται ότι η λάμψη του διακρινόταν ακόμη και από τη Σμύρνη…
Εμφανείς οι φθορές του
Ο φάρος τέθηκε σε λειτουργία το 1844, αρχικά με τρεις φαροφύλακες και σύστημα ασετυλίνης. Αργότερα στο εσωτερικό του διέμεναν φαροφύλακες με βάρδιες που άλλαζαν ανά 21 μέρες, ενώ στα μεταγενέστερα χρόνια τοποθετήθηκε αυτόματο σύστημα και ερήμωσε.
Τμήμα του καταστράφηκε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ από το 1948 που επισκευάστηκε εκπέμπει έναν λευκό φωτισμό κάθε 2 λεπτά. Οι φθορές του, όμως, είναι εμφανείς.
«Ο φάρος της Διδύμης είναι ένα τοπόσημο. Είναι το πρώτο πράγμα που αντικρίζεις φτάνοντας στη Σύρο και το τελευταίο καθώς φεύγεις από αυτήν. Δυστυχώς σήμερα ο φάρος βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση. Παρουσιάζει εκτεταμένες ρηγματώσεις, αποκολλήσεις επιχρισμάτων, οξείδωση οπλισμού», λέει στα «ΝΕΑ» ο Μηνάς Μπουγιούρης, πρόεδρος του Συλλόγου Μελετητών Μηχανικών Νομού Κυκλάδων, το τεχνικό γραφείο του οποίου υλοποίησε εθελοντικά μια πλήρη αποτύπωση του φάρου και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει.
Επειτα από τρεις μήνες εντατικής εργασίας, ο κύριος Μπουγιούρης και οι συνεργάτες του δώρισαν τη μελέτη, που περιλαμβάνει και τρισδιάστατες απεικονίσεις, στον Ναυτικό Ομιλο Σύρου και στον Δήμο του νησιού «με την ελπίδα να αξιοποιηθεί για τη σύνταξη μιας ολοκληρωμένης μελέτης αποκατάστασης. Αυτό συνέβη το 2021. Δυστυχώς από τότε μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει τίποτα», λέει ο ίδιος.
Ο κύριος Μπουγιούρης εξηγεί πως «ο φάρος ανήκει στο Πολεμικό Ναυτικό. Παρ’ όλ’ αυτά, θεωρούμε ότι θα πρέπει να κινητοποιηθούν ο Δήμος και η Περιφέρεια, ώστε όλοι μαζί και με σύμπραξη ιδιωτών να σώσουμε αυτό το μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας και να παραδοθεί στο κοινό ακόμη και ως επισκέψιμο μουσείο. Διαφορετικά ο φάρος θα καταρρεύσει», λέει.
Αδιαφορία από τους αρμοδίους
Τη δική του οπτική μεταφέρει στα «ΝΕΑ» και ο Χάρης Βέκρης, κάτοικος της Σύρου και δημιουργός της ομάδας «Τα νεοκλασικά της Σύρου εκπέμπουν SOS» στο Facebook. «Για μας που γεννηθήκαμε και ζούμε απέναντί του, στους λόφους της Ερμούπολης και της Ανω Σύρου, ο φάρος ήταν πάντα κάτι ξεχωριστό, κάτι παραμυθένιο! Ηταν η συντροφιά μας τις νύχτες, τότε που ο πατέρας μας ταξίδευε στα πέλαγα και κάποιος τέτοιος, ψηλός και αγέρωχος φάρος τού έδειχνε την πορεία για το επόμενο λιμάνι. Θυμάμαι στο δημοτικό σχολείο μάς έβαζαν να ζωγραφίσουμε τι βλέπουμε έξω από το παράθυρό μας και οι περισσότεροι σχεδιάζαμε με ξυλομπογιές τον φάρο, προσπαθώντας να τον φέρουμε πιο κοντά μας. Από εκείνα τα χρόνια σώθηκε στο πατρικό μας ένα τέτοιο σχέδιο, του αδερφού μου, που τελικά ακολούθησε και καριέρα ναυπηγού», λέει.
«Μέσα από την ομάδα μας για τα νεοκλασικά της Σύρου καταφέραμε να προκαλέσουμε μια σημαντική κίνηση στην αγορά και επισκευή διατηρητέων κτιρίων του νησιού, με αποτέλεσμα πολλά να έχουν ήδη σωθεί. Δυστυχώς όμως, πολύτιμα ιστορικά κτίρια που ανήκουν στο Δημόσιο και σε κληροδοτήματα δεν έχουν την ίδια τύχη. Μεταξύ αυτών και ο φάρος στη νησίδα Διδύμη. Προσωπικά με εξοργίζουν αφάνταστα η αδιαφορία και η ανικανότητα των αρμοδίων να δώσουν τόσα χρόνια μια λύση για να σωθεί ένα τόσο σημαντικό ιστορικό μνημείο του τόπου μας», προσθέτει.
Αλλωστε, όπως σημειώνει ο κύριος Μπουγιούρης, «η έννοια του φάρου έχει πολλές αναγνώσεις. Δεν είναι μόνο ένα κτίριο που εκπέμπει φως κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ο κάθε άνθρωπος έχει τους δικούς του φάρους – και γι΄ αυτό οι φάροι δεν θα πάψουν ποτέ να μας συγκινούν. Πρέπει να τους διασώσουμε».