ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ή ΧωροΑταξία 1983-23
Διάγουμε την τέταρτη δεκαετία από την έναρξη της ΕΠΑ. Η μεγαλειώδης αυτή συστράτευση του Αντώνη Τρίτση αποτέλεσε την πρώτη φορά που η πολιτεία τόλμησε να περάσει από την επιχειρηματική στην επιχειρησιακή χωροταξία. Δηλαδή από τη στείρα πανεπιστημιακή θεωρητική θεώρηση στην πρακτική εφαρμογή …. επι εδάφους .
Ήμουν τυχερός που αφιερώνοντας ζωτικό μέρος της ζωής μου, συντόνισα ως επικεφαλής χωροτάκτης διεπιστημονικής ομάδας, αυτή την χωροταξική επέμβαση στις Κυκλάδες. Οργώσαμε τον κυκλαδικό χώρο, με ενημέρωση (πλέον των 170 συναντήσεων), με ενεργοποίηση τοπικών ομάδων εργασίας, εκλαΐκευση του νόμου, σχεδίαση του κυκλαδικού χώρου και δυστυχώς μετά από αυτή την επίπονη προσπάθεια ήλθε ένα στυγνό στοπ μετά επαίνων από την τότε πολιτική ηγεσία.
Και έτσι, ενώ το τόλμημα πέρασε στην ιστορία, στην δε πράξη επήλθε το αντίθετο αποτέλεσμα από το προσδοκώμενο. Ωθήσαμε άθελα τους κατοίκους να οικοδομήσουν …. σε χώρο, που θα είχε διασωθεί, εάν δεν υπήρχε η προτεινόμενη Χωροταξική διαχείριση αυτού. Στη συνέχεια, τριάντα χρόνια σύγχυσης και ασάφειας, όπου η πολιτεία ήταν παντελώς απούσα. Νομοθετώντας αποσπασματικά και αντιφατικά.
Και φθάνουμε πλέον στην τρέχουσα περίοδο, όπου λανσάρονται τοπικά Πολεοδομικά σχέδια ένα συνονθύλευμα πολεοδομικού + χωροταξικού σχεδιασμού μέσω μαζικής ανάθεσης σε παραγοντικά γραφεία με δήθεν ταχείες διαδικασίες και παράλληλα με αυτά, εφαρμόζεται η επικίνδυνη θεσμοθέτηση των ΕΣΧΑΣΕ, όπου το μέτρο διαμορφώνεται αναλόγως των απαιτήσεων….του πελάτη.
Δηλαδή το απόλυτο αλαλούμ. Οι Κυκλάδες Ισπανοποιούνται!
Δεν ξεχνάμε βέβαια τις διακηρύξεις του πρ. Υπουργού ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ο οποίος ανακοίνωνε θριαμβευτικά τη μείωση της εκτός σχεδίου δόμησης από 200 σε…. 186 μ2… εδώ γελάμε !
Όταν παράλληλα είχαμε τα μπόνους των υποσκάφων και τη λαιμαργία των ΕΣΧΑΣΕ ….βλέπε τη δήθεν πράσινη ανάπτυξη της Αστυπάλαιας με πρόσφατη πρόταση δόμησης 25000μ2 σε σπιτάκια σε πλήρη διάταξη.
Η σύγχρονη Αρχιτεκτονική στις Κυκλάδες
Εικοσαετία 60 – 80
Ο αθηναϊκός μιμητισμός εισέβαλε στις στάσιμες Κυκλάδες κυρίως από Κυκλαδίτες εργολάβους των Αθηνών, που αναπαρήγαγαν τα αθηναϊκά πρότυπα στους ιδίους τόπους τους. Έτσι το Γαλάτσι ήλθε στη Νάξο, Πάρο, Τήνο…Τότε το υπουργείο Οικισμού στην προσπάθειά του να σώσει τους οικισμούς επέβαλε κυκλαδικά πρότυπα, όπως περιστεριώνες, καμάρες , σαμάρια με τραπεζοειδείς γωνιακές απολήξεις……. Και έτσι δημιουργήθηκε μια τυποποιημένη fake κυκλαδίτικη δόμηση.
Μέσω όλων αυτών διαμορφώθηκαν – αλλοιώθηκαν – διαχρονικά οι κυκλαδικοί οικισμοί και κυρίως τα επίνεια αυτών. Και βέβαια μην ξεχνάμε τα μπόνους ορόφων της Χούντας. Δείγματα αυτών των πολυώροφων κτηρίων βρίσκουμε στην Τήνο, Νάξο, Πάρο, Σύρο, Κύθνο….
Αυτό επαναλαμβάνεται δυστυχώς και σήμερα με τα μπόνους του ΓΟΚ. Τι ιστορία και αυτή!
Δεκαετία 90-2000
Αρχίζει η άναρχη υπερδόμηση υπό το φόβο που προξένησε η χωροταξική πολιτική της ΕΠΑ . Κτίζουμε άνευ σχεδιασμού για να σώσουμε τα οικόπεδά μας και είναι λογικό. Στις Κυκλάδες η ιδιοκτησία είναι ιστορικά πατρογονική.
Δεκαετία 2000-2015
Ήλθαν τα ευνοϊκά δάνεια και η εικονική ανάπτυξη, όπου δομούνται τα πάντα, κτίσματα υπό μορφή τραίνου με διώροφα μεθ’ υπογείου, διαμερισματάκια εν σειρά. Στη συνέχεια ,δε ,όπως διαφάνηκε, πολλά από αυτά κατέληξαν στις τράπεζες………με τις γνωστές συνέπειες. Και έτσι φθάσαμε στην οικονομική κρίση, όπου οι Κυκλάδες επιτέλους ανέπνευσαν! Αλλά για λίγο!
Δεκαετία 2020
Τώρα πλέον στην τρέχουσα δεκαετία η οικονομία επανακάμπτει δειλά. Οι επενδυτές βλέπουν την Κυκλαδίτικη γη, ως El Dorado και αγοράζουν ό,τι πωλείται. Η αρχιτεκτονική, αφού δοκίμασε τα πάντα, στρέφεται στη διεθνή…..μοντερνιά και διεθνοποίηση του προϊόντος, τη διακοσμητική μποχο-ποίηση με πρωτοπόρο την Αντίπαρο, Μύκονο, Κέα,…Ευτυχώς ορισμένα νησιά αντιστέκονται και βέβαια υπάρχουν και εξαίσια κτίσματα ως εξαιρέσεις. Οι Κυκλάδες χάνουν τον έμμετρο κυβισμό τους, την αρμονία και την ένταξη της δομημένης οντότητας στο περιβάλλον και το κλίμα τους.
Και δε φθάνουν όλα αυτά
Έρχεται και το εφεύρημα με το μπόνους των υποσκάφων, όπου πλέον εμφανίζονται άχαρες επιμήκεις κατασκευές (πρόσφατα κατατέθηκε σε ΣΑ μελέτη μήκους όψης πλέον των 100 μ), κατασκευές με τζαμαρίες που λαμπυρίζουν κατά τη δύση ή την ανατολή και σφαγιάζουν βάναυσα το κυκλαδίτικο ανάγλυφο και την αρμονία.
Τώρα είναι μάλλον αργά .. αλλά
Θα πρέπει όλοι εμείς να συλλογιστούμε, οι δε αποφασίζοντες να δράσουν άμεσα, αν και παρατηρείται ανησυχητική απραγία.
Οι Κυκλάδες, σπυριάζουν επικίνδυνα,
τα αυτοκίνητα είναι πλέον περισσότερα των κατοίκων,
Χάνεται η κλίμακα,
Εμφανίζεται η προκατασκευή,
Χάνεται η μοναδικότητα …. και το brand name. Αλλοιώνεται το ανάγλυφο,
Χάνεται η μικροκαλλιέργεια,
Χάνεται η κοινωνική εγγύτητα, εμφανίζεται η εγκληματικότητα Εκλείπει το νερό, οι μονάδες υγείας είναι υποτυπώδεις,
Τα απορρίμματα και τα απόβλητα διογκώνονται,
Τα φωτοβολταϊκά ……διαλύουν ό,τι έχει απομείνει.
Και κυρίως εκλείπουν οι γηγενείς…… με ότι αυτό συνεπάγεται !!
Γιώργος Ευριπιώτης
Αρχιτέκτων Πολεοδόμος Χωροτάκτης