Οι New York Times γράφουν ότι το Ισραήλ προκάλεσε σοβαρές ζημιές σε μία από τις βασικές πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν και σκότωσε έναν εντυπωσιακό αριθμό ανώτερων στρατιωτικών και πυρηνικών αξιωματούχων στις επιθέσεις που ξεκίνησαν την Παρασκευή το πρωί. Ωστόσο, όταν ανέτειλε ο ήλιος μετά από αυτή την καταστροφική επίθεση, έγινε επίσης σαφές πόσο μεγάλο μέρος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν παρέμεινε, τουλάχιστον προς το παρόν, ανέπαφο.
Οι ισραηλινές επιθέσεις φαίνεται να κατέστρεψαν μια υπέργεια εγκατάσταση παραγωγής πυρηνικού καυσίμου και κέντρα ηλεκτροδότησης στο μεγαλύτερο κέντρο εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν, στο Νατάνζ. Η δολοφονία ορισμένων από τους κορυφαίους πυρηνικούς επιστήμονες του Ιράν συνεχίζει μια μακροχρόνια εκστρατεία του Ισραήλ που στοχεύει στην εξειδίκευση που απαιτείται για την κατασκευή μιας βόμβας. Ωστόσο, η πρώτη φάση των ισραηλινών επιθέσεων δεν έπληξε την πιο πιθανή αποθήκη πυρηνικού καυσίμου του Ιράν που είναι σχεδόν έτοιμο για χρήση σε βόμβες — και αυτό μπορεί να ήταν σκόπιμο.
Το απόθεμα αυτό είναι αποθηκευμένο σε ένα τεράστιο συγκρότημα έξω από την αρχαία πρώην πρωτεύουσα Ισφαχάν, σύμφωνα με διεθνείς επιθεωρητές που είναι επιφορτισμένοι με τη μέτρηση και την παρακολούθησή του. Τα 100 μαχητικά αεροσκάφη του Ισραήλ και τα σμήνη πυραύλων και drones παρέμειναν μακριά από την Ισφαχάν κατά την πρώτη τους επίθεση, παρόλο που είναι μία από τις μεγαλύτερες πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας και, σύμφωνα με δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών, ένα από τα κέντρα των μυστικών προγραμμάτων έρευνας όπλων του Ιράν.
Οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις εξέδωσαν ένα δελτίο τύπου το απόγευμα της Παρασκευής, αναφέροντας ότι σε μια δεύτερη φάση επιθέσεων, χτύπησαν την Ισφαχάν, αλλά όχι το απόθεμα καυσίμων. Αντ’ αυτού, επικεντρώθηκαν σε εργαστήρια που εργάζονταν για τη μετατροπή του αερίου ουρανίου σε μέταλλο — ένα από τα τελευταία στάδια της κατασκευής ενός όπλου. Ωστόσο, δεν αναφέρθηκε τίποτα σχετικά με χτύπημα της περιοχής όπου αποθηκεύεται το ίδιο το καύσιμο.
«Είδαμε το καύσιμο εκεί μόλις πρόσφατα», δήλωσε ο Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι, γενικός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, του οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών που παρακολουθεί το καύσιμο για να διασφαλίσει ότι δεν χρησιμοποιείται για προγράμματα όπλων, λίγες ώρες μετά την έναρξη των επιθέσεων. Επιθεωρητές βρισκόταν μέσα στις εγκαταστάσεις της Ισφαχάν τις τελευταίες εβδομάδες, πραγματοποιώντας τις τελικές απογραφές για την τριμηνιαία έκθεση σχετικά με τις δυνατότητες του Ιράν, η οποία διανεμήθηκε στο διοικητικό συμβούλιο του οργανισμού αυτό το μήνα, καθώς εστίαζε στην συμμόρφωση του Ιράν με τις απαιτήσεις των επιθεωρητών.
Το μυστήριο είναι γιατί το Ισραήλ απέφυγε να χτυπήσει το απόθεμα, το οποίο δίνει στο Ιράν την ταχύτερη οδό για την παραγωγή ενός μικρού πυρηνικού οπλοστασίου. Και αυτό ήταν το βασικό επιχείρημα του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου την Παρασκευή το πρωί για την εντολή της επίθεσης, μετά από δύο δεκαετίες κατά τις οποίες το Ισραήλ πάντα απέφευγε να πατήσει τη σκανδάλη.
«Το Ιράν έχει παραγάγει αρκετό εμπλουτισμένο ουράνιο για εννέα ατομικές βόμβες — εννέα», δήλωσε. (Άλλοι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι ο αριθμός είναι ελαφρώς υψηλότερος, 10, αλλά ο πραγματικός αριθμός θα εξαρτηθεί από την αποτελεσματικότητα των Ιρανών στην παραγωγή πυρηνικής κεφαλής ή βόμβας).
Ο Νετανιάχου συνέχισε συζητώντας τον κίνδυνο που, κατά την άποψή του, ενέχει η ύπαρξη του αποθέματος: «Τους τελευταίους μήνες, το Ιράν έχει λάβει μέτρα που δεν έχει λάβει ποτέ στο παρελθόν, μέτρα για να μετατρέψει αυτό το εμπλουτισμένο ουράνιο σε όπλο». Υποστήριξε ότι, αν το Ιράν δεν σταματήσει, «θα μπορούσε να κατασκευάσει ένα πυρηνικό όπλο σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα».
«Θα μπορούσε να είναι σε ένα χρόνο», είπε, «θα μπορούσε να είναι σε λίγους μήνες — θα μπορούσε να είναι σε λιγότερο από ένα χρόνο».
Οι ισραηλινοί αξιωματούχοι δεν απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά με το γιατί δεν χτύπησαν το απόθεμα, τουλάχιστον για την ώρα. Είναι πιθανό το συγκρότημα της Ισφαχάν να αποτελέσει στόχο σε επόμενη επίθεση. Ο πρόεδρος Τραμπ δήλωσε την Παρασκευή ότι «θα ακολουθήσουν και άλλα, πολλά περισσότερα», προσθέτοντας ότι οι επόμενες επιθέσεις θα είναι «σκληρές».
Ωστόσο, εξωτερικοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι η αποφυγή της Ισφαχάν ήταν σκόπιμη επιλογή.
«Το γεγονός ότι το Ισραήλ δεν βομβάρδισε μια γνωστή εγκατάσταση παραγωγής ουρανίου στην Ισφαχάν», δήλωσε ο Jon Wolfsthal της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων, η οποία παρακολουθεί στενά την πυρηνική πρόοδο του Ιράν, «υποδηλώνει είτε ότι ο Μπένιαμιν Νετανιάχου ανησυχούσε ότι ο βομβαρδισμός θα μπορούσε να προκαλέσει ραδιολογικό συμβάν είτε ότι πιστεύουν πραγματικά ότι αυτό θα οδηγήσει το Ιράν να παραδώσει οικειοθελώς τα αποθέματα ουρανίου του».
Η ανησυχία για ένα «ραδιολογικό ατύχημα» είναι πραγματική. Η βομβιστική επίθεση στην αποθήκη καυσίμων στην τρέχουσα μορφή της δεν θα προκαλούσε πυρηνική έκρηξη. Ωστόσο, θα μπορούσε να απελευθερώσει το καύσιμο στο περιβάλλον, δημιουργώντας κίνδυνο ακτινοβολίας και μετατρέποντας ουσιαστικά το εργοστάσιο της Ισφαχάν σε βρώμικη βόμβα.
τον αντιδραστήρα το 1981, σε μια προσπάθεια να εμποδίσει το Ιράκ να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, χτύπησε πριν τοποθετηθεί καύσιμο στο εργοστάσιο. Και έκανε το ίδιο όταν χτύπησε ένα εργοστάσιο στη Συρία που κατασκευαζόταν από τους Βορειοκορεάτες, αν και σε εκείνη την περίπτωση το Ισραήλ προσπάθησε για μήνες να κρύψει την ευθύνη του για την εκστρατεία βομβαρδισμών. Στην επίθεση κατά του Ιράν την Παρασκευή το πρωί, καυχήθηκε για τις λεπτομέρειες.
Μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι ότι οι ισραηλινοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι μπορούν να εμποδίσουν τους Ιρανούς να εμπλουτίσουν περαιτέρω τα αποθέματα σε επίπεδα κατάλληλο για την κατασκευή βομβών — 90 τοις εκατό — μια διαδικασία που θα διαρκέσει μόνο λίγες ημέρες ή εβδομάδες, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών. (Είναι δυνατό να κατασκευαστεί όπλο με καύσιμο χαμηλότερης καθαρότητας, αλλά αυτό δημιουργεί νέες προκλήσεις).
Οι επιλογές του Ιράν είναι περιορισμένες. Το μεγαλύτερο εργοστάσιο εμπλουτισμού της χώρας στο Νατάνζ ήταν ο κύριος στόχος τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής, και βίντεο από κινητά τηλέφωνα έδειχναν ότι εξακολουθούσε να καπνίζει. «Πιστεύουμε ότι έχει υποστεί σοβαρές ζημιές», δήλωσε ο κ. Γκρόσι, ο οποίος έχει επισκεφθεί συχνά το Νατάνζ.
Εάν το Νατάνζ είναι εκτός λειτουργίας, η καλύτερη επιλογή του Ιράν θα ήταν να μεταφέρει το καύσιμο στο μικρότερο εργοστάσιο εμπλουτισμού στο Φορντόου, που βρίσκεται βαθιά κάτω από ένα βουνό σε μια βάση του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης. Ο κ. Γκρόσι εκτιμά ότι βρίσκεται σε βάθος μισού μιλίου, γεγονός που το καθιστά πιθανότατα απρόσβλητο από τα όπλα του Ισραήλ που καταστρέφουν καταφύγια. Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θα συμμετάσχει στις επιθέσεις, οι οποίες θα περιλαμβάνουν τη χρήση του γιγαντιαίου όπλου που ανέπτυξε η Αμερική για να καταστρέψει τέτοια βαθιά θαμμένα εργοστάσια στο Ιράν και τη Βόρεια Κορέα.
Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, το Ισραήλ ενδέχεται να το επιχειρήσει ούτως ή άλλως. Υπήρχαν ενδείξεις βομβαρδισμών στην περιοχή της ορεινής εγκατάστασης την Παρασκευή το βράδυ. Ακόμη και αν αυτό αποτύχει, το Ιράν σχεδόν σίγουρα δεν θα θέλει να διακινδυνεύσει τη μεταφορά του 60% εμπλουτισμένου καυσίμου του στην εγκατάσταση του Νατάνζ. Θα ήταν «εύκολος στόχος για τα drones τους», δήλωσε την Παρασκευή ένας πρώην Αμερικανός αξιωματούχος των μυστικών υπηρεσιών που έχει ασχοληθεί εκτενώς με το Ιράν.
Κατά την επιλογή των στόχων του, το Ισραήλ πόνταρε επίσης ότι θα μπορούσε να ανατρέψει τις προσπάθειες σκοτώνοντας βασικούς επιστήμονες. Την Παρασκευή, ο θάνατος δύο από αυτούς αναφέρθηκε ευρέως στο Ιράν. Ο ένας ήταν ο Μοχάμαντ Μεχντί Τεχεράντζι, φυσικός και πρόεδρος του Ισλαμικού Πανεπιστημίου Αζάντ στην Τεχεράνη, ο οποίος συνδέεται από καιρό με τις εργασίες για τα πυρηνικά και πυραυλικά προγράμματα του Ιράν.
Ο άλλος ήταν ένας άνδρας που το Ισραήλ είχε προσπαθήσει, χωρίς επιτυχία, να σκοτώσει στο παρελθόν. Ο Φερεϊντούν Αμπάσι ήταν ο σκληροπυρηνικός πρώην επικεφαλής της Οργάνωσης Ατομικής Ενέργειας του Ιράν. Τον Νοέμβριο του 2010, στο αποκορύφωμα των επιθέσεων του Ισραήλ με «κολλητικές βόμβες», κατά τις οποίες εκρηκτικά τοποθετούνταν στις πόρτες των οδηγών επιστημόνων που είχαν παγιδευτεί στην κυκλοφορία της Τεχεράνης, ο κ. Αμπάσι τραυματίστηκε σοβαρά. Ίσως λόγω της στρατιωτικής του εκπαίδευσης, αντέδρασε αμέσως στο κλικ της μαγνητικής βόμβας στην πόρτα του και έβγαλε τον εαυτό του και τη σύζυγό του από το αυτοκίνητο πριν αυτό καταστραφεί από μια φωτιά.
Από εκείνη την επίθεση βγήκε πιο αποφασισμένος από ποτέ να συνεχίσει το πρόγραμμα του Ιράν και για αρκετά χρόνια έγινε το δημόσιο πρόσωπο του ως επικεφαλής του Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας του Ιράν. Διαβεβαίωσε τον κόσμο ότι το ενδιαφέρον της χώρας του για την πυρηνική τεχνολογία ήταν απολύτως ειρηνικό.
Υποστήριξε ότι όλα τα στοιχεία που παρέχονταν από τους διεθνείς επιθεωρητές για την ύπαρξη ενός ενεργού προγράμματος κατασκευής πυρηνικών κεφαλών στο Ιράν που χρονολογούνταν 20 ή περισσότερα χρόνια πριν — συμπεριλαμβανομένων σχεδίων των όπλων και υπολογισμών για το βέλτιστο ύψος για την πυροδότηση ενός όπλου — ήταν μέρος μιας ισραηλινής προσπάθειας κατασκευής ψευδών στοιχείων για να δικαιολογηθεί μια μελλοντική επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.
Ήταν από τους πρώτους που έχασαν τη ζωή τους όταν άρχισαν οι επιθέσεις.