Η ιστορία των τόπων χρωματίζεται από τη στάση που έχουν για το παρελθόν τους οι ίδιοι οι κάτοικοι. Η Ερμούπολη, από τις πιο τρανές πόλεις του ελληνικού 19ου αιώνα –που θα εορτάσει του χρόνου 200 έτη ζωής–, είχε βιώσει περιόδους δόξας αλλά και πτώσης με υπό κατάρρευση αρχοντικά, ανεργία και απαξίωση. Την τελευταία τριακονταετία, χάρη στον τουρισμό αλλά και στην αναγνώριση του τεράστιου αποθέματος της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, η πρωτεύουσα των Κυκλάδων έχει δεχθεί το φιλί της ζωής. Οι Ερμουπολίτες αισθάνονται ανάκτηση της αυτοπεποίθησής τους, λες και ανακαλύπτουν μαζί με τα μεγάλα κύματα των επισκεπτών τη μαγεία του νησιού με τα βιομηχανικά ερείπια, τις επαύλεις, το θέατρο, το δημαρχείο και την ωραιότερη πλατεία που υπάρχει στο Αιγαίο. Καθρεφτίζονται μέσα στο βλέμμα του θαυμασμού, αλλά αυτό δεν αρκεί. Πρέπει να έρθει η πραγματική γνώση τού τι συνέβη κάποτε σε αυτούς τους δίδυμους λόφους, σε αυτά τα όμορφα κελύφη όπου επωάστηκε η αστική τάξη της Ελλάδας. Τον σπουδαίο ρόλο της επιμόρφωσης ντόπιων και ξένων έχουν επωμιστεί άνθρωποι και θεσμοί.
Ο Θεσσαλονικιός Παύλος Χατζηγρηγορίου, κινητήριος μοχλός πολλών δράσεων. [ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]
Δεν θα μπορούσα παρά να ξεχωρίσω το έργο που έχει επιτελέσει στο πεδίο αυτό ο Παύλος Χατζηγρηγορίου, διευθυντής του νεόκοπου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου του Λυκείου Ελληνίδων. Θεσσαλονικιός στην καταγωγή, ο πολιτικός μηχανικός έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην αρχιτεκτονική, προστασία, συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων. Συνέχισε με περιβαλλοντικό σχεδιασμό πόλεων και επέλεξε να εργαστεί στην Ερμούπολη, που αγάπησε προτού την επισκεφθεί, χάρη στην αρχιτεκτονική της φυσιογνωμία. Το 2012 ανέπτυξε το HERitage Management E System (HERMeS), που έφερνε για πρώτη φορά τους αλγορίθμους να μπαίνουν στην υπηρεσία των κτιρίων, εντοπίζοντας ετοιμόρροπα νεοκλασικά βάσει ψηφιακών υπολογισμών. Ο πενηντάρης που σήμερα διδάσκει Ψηφιακό Πολιτισμό στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και αποτελεί μέλος της κριτικής επιτροπής των βραβείων Europa Nostra είναι και η κινητήριος δύναμη του Φεστιβάλ Πολιτιστικής Καταγραφής που διοργανώνεται εδώ και τρία χρονιά στο νησί στα τέλη Μαΐου. Ενας θεσμός που πραγματοποιείται με τη στήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και της ΕΛΛΕΤ, από το Ινστιτούτο Σύρου, την ΑΜΚΕ HERMeS, το Ιστορικό Μουσείο Ερμούπολης, τον Δήμο Σύρου – Ερμούπολης και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.
Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης έδωσε ρεσιτάλ, κλείνοντας το Φεστιβάλ Πολιτιστικής Καταγραφής.
Ανακαλύπτοντας τα παλιά νεοκλασικά, τα οποία ανοίγουν τις πόρτες τους για τη δράση «Ανοιχτή Ερμούπολη».
Πέρα από τις μουσικές συναυλίες –φέτος αποθεώθηκε ο Αλκίνοος Ιωαννίδης–, τις κινηματογραφικές προβολές και τις υπόλοιπες δράσεις, η πλέον ενδιαφέρουσα και πιο αγαπημένη από το κοινό είναι η «Ανοιχτή Ερμούπολη». Κάθε χρονιά, δέκα καινούργια και παλιά νεοκλασικά κτίρια ανοίγουν τις πόρτες τους στους επισκέπτες υπό την καθοδήγηση των εθελοντών, ειδικών σε ζητήματα αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής διαχείρισης. Μέσα από οικοδομήματα γνωστά, και άλλα που αποτελούσαν πάντα μυστήριο ως προς το εσωτερικό τους, οι συμμετέχοντες κάνουν ένα είδος μικρής πατριδογνωσίας, αν σκεφτεί κανείς ότι στη Σύρο συγκεντρώθηκαν δυναμικοί έποικοι από κάθε γωνιά του ελληνισμού.
Τα πιτσιρίκια ανακαλύπτουν τις ξερολιθιές, το κατασκευαστικό σήμα κατατεθέν του Αιγαίου.
Το πιο συγκινητικό, πάντως, είναι τα εργαστήρια και εκπαιδευτικά προγράμματα για τα παιδιά. Φέτος τα πιτσιρίκια έμαθαν πώς φτιάχνονται οι ξερολιθιές, τόσο παλιές όσο ο αέρας και η θάλασσα των Κυκλάδων. Τρύπωσαν όμως και σε πολλά νεοκλασικά παίρνοντας μέρος σε ένα κυνήγι θησαυρού. Τον τελευταίο καιρό ο δήμος έχει αρχίσει πάντως να επενδύει στον πολιτισμό και αυτό είναι πολύ θετικό. Ηδη έγινε ένα φεστιβάλ παραδοσιακών χορών και ένα χορωδιακό, ενώ αυτό το Σαββατοκύριακο έχει το φεστιβάλ κιθάρας, για να ακολουθήσουν κι άλλα, με σύγχρονο χορό, παραστατικές τέχνες και κλασική μουσική. Η συναυλία που όλοι περιμένουν βεβαίως είναι εκείνη με τον Λεωνίδα Καβάκο στις 17 Αυγούστου.
athinaika@kathimerini.gr