Λίνα Γιάνναρου
«Φόβος για μεγάλο σεισμό στην Αττική». «Ανησυχία σεισμολόγων για νέο μεγάλο σεισμό». Αφθονοι οι τίτλοι το τελευταίο διάστημα στα ηλεκτρονικά κυρίως μέσα που υπονοούν ότι επίκειται μεγάλος σεισμός στον ελλαδικό χώρο. Τα σενάρια φαίνεται να πυροδοτεί και η «σεισμική άπνοια» («Ο Εγκέλαδος μαζεύει ενέργεια» όπως γράφεται), αλλά και οι δονήσεις όπως αυτή το απόγευμα, της τάξης των 5,2 ρίχτερ ανοιχτά της Γαύδου, που ωστόσο έγινε αρκετά αισθητή στην Κρήτη. (Μεγάλος σεισμός πάντως θεωρείται κάποιος άνω των 6 ρίχτερ.) «Η τρομοκρατία του κοινού είναι ένα μόνιμο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε» αναφέρει μιλώντας στην «Κ» ο καθηγητής Φυσικής Λιθόσφαιρας, Σεισμολογίας & Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής στο ΑΠΘ Κώστας Παπαζάχος.
Σε μια χώρα με έντονη σεισμικότητα όλα αυτά προκαλούν ανησυχία. «Δυστυχώς αναπαράγονται από τα Μέσα άκριτα. Θα δείτε μια τελείως ατεκμηρίωτη είδηση σε ένα σάιτ να αναπαράγεται αυτούσια από δεκάδες άλλα. Είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο που μάλιστα επιδεινώνεται όσο πάει αφού όλο και περισσότερα σάιτ υποχρεώνονται στη γρήγορη αναδημοσίευση, κάτι στο οποίο δεν έχει βρεθεί κάποια απάντηση». Στις περισσότερες περιπτώσεις, λέει ο κ. Παπαζάχος, ο τίτλος αρκεί. «Τα περισσότερα δημοσιεύματα κάνουν λόγο για αυξημένη σεισμική ανησυχία στην Ελλάδα και από κάτω δεν γράφουν απολύτως τίποτα. Είναι τελείως ψευδείς ειδήσεις, χωρίς καμία βαρύτητα». Για τον ίδιο μάλιστα, όχι μόνο δεν υπάρχει ανησυχία, αντίθετα υπάρχει σεισμική… ησυχία. «Από την περίοδο ’20-’21, που είχαμε μεγάλους σεισμούς σε Τύρναβο, Σάμο, Αρκαλοχώρι έχουμε περάσει σε μια περίοδο χωρίς ιδιαίτερη σεισμική δραστηριότητα». Φαινόμενο απόλυτα φυσιολογικό.
Οσον αφορά τον σημερινό σεισμό στην Κρήτη, οι σεισμολόγοι τηρούν για την ώρα στάση αναμονής προκειμένου να συγκεντρώσουν περισσότερα στοιχεία.
[πού-βρίσκονται-τα-ενεργά-ρήγματα-της-ε-562993033]
Ασκηση «Μίνωας»: Πώς αντιμετωπίστηκε ο εικονικός σεισμός 6,4 Ρίχτερ στα Χανιά
Παρά τις σειρήνες πάντως των fake news, η επιστήμη προχωρά. Στον «αέρα» βρίσκεται πλέον ψηφιακός χάρτης με όλα τα ρήγματα της Ελλάδας και τα χαρακτηριστικά τους, που προετοίμαζε τα τελευταία δύο χρόνια η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) με στοιχεία από το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, τα Πανεπιστήμια Αθηνών, ΑΠΘ και Πάτρας και το ΕΛΚΕΘΕ, υπό την εποπτεία/συντονισμό του ΟΑΣΠ (Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας). Ο χάρτης, σύμφωνα με τα όσα είπε στην «Κ» ο γεωλόγος της ΕΑΓΜΕ Δημήτρης Γαλανάκης, έχει αυτή τη στιγμή 5.500 αναγραφές στον ελλαδικό χώρο. «Προσοχή ο αριθμός αυτός δεν ταυτίζεται με τον αριθμό των ρηγμάτων γιατί για παράδειγμα ένα ρήγμα 40.000 χιλιομέτρων μπορεί να έχει 10 αναγραφές».
Στο χάρτη, τον οποίο ο καθένας μπορεί να επισκεφθεί στη σελίδα activefaults.eagme.gr, διακρίνονται ρήγματα με κόκκινο, με κίτρινο και με μωβ χρώμα. Σε αδρές γραμμές, με μοβ χρώμα παρουσιάζονται τα λεγόμενα «σεισμικά ρήγματα» αυτά δηλαδή που αποδεδειγμένα σχετίζονται με έναν ή περισσότερους από έναν σεισμούς στην ενόργανη ή ιστορική περίοδο (είναι τα πλέον «επικίνδυνα»), με κόκκινο χρώμα τα «ενεργά ρήγματα», δηλαδή αυτά τα οποία έχουν παρουσιάσει μετατόπιση τουλάχιστον μία φορά κατά το Ανώτερο Πλειστόκαινο (τα τελευταία 126.000 χρόνια περίπου) και κατά συνέπεια μπορεί να αποτελέσουν πηγή μελλοντικού σεισμού, και με κίτρινο χρώμα τα «δυνητικά ενεργά ρήγματα», αυτά που έχουν χαρακτηριστικά που θυμίζουν ενεργά ρήγματα (έχουν δραστηριοποιηθεί τουλάχιστον μια φορά κατά τη διάρκεια του Τεταρτογενούς, τα τελευταία 2.600.000 έτη).
«Μέχρι σήμερα έχει γίνει συστηματική δουλειά και αρκετά ενεργά ρήγματα έχουν αποκαλυφθεί», λέει ο κ. Παπαζάχος. «Ο ΟΑΣΠ πήρε την πρωτοβουλία να συστηματοποιήσει αυτή τη γνώση και να την αναπτύξει. Αυτή η βάση δεδομένων είναι μια πρώτη προσπάθεια να δούμε σε ένα χάρτη τι ξέρουμε και τι δεν ξέρουμε». Οπως διευκρινίζεται ο χάρτης θα είναι δυναμικός, συνεχώς θα επικαιροποιείται και θα εμπλουτίζεται.
Τον χάρτη δεν θα συμβουλεύονται όμως μόνο οι σεισμολόγοι. «Εχει μεγάλη σημασία η πρόσβαση στη βάση δεδομένων από πολιτικούς μηχανικούς, πολεοδόμους, Δήμους που χρειάζονται αυτές τις πληροφορίες για κάθε είδους μελέτες. Δεν είναι δυνατόν να χωροθετηθεί υψηλής επικινδυνότητας έργο πάνω σε ενεργό ρήγμα, σε ρήγμα δηλαδή που έχει δώσει ή μπορεί να δώσει σεισμούς στο ερχόμενο διάστημα. Αν χωροθετούνταν για παράδειγμα χώρος υγειονομικής ταφής απορριμμάτων σε τέτοιο σημείο θα ήταν κάκιστη πρακτική καθώς υπάρχει πιθανότητα να διαρραγεί το στρώμα που αποτρέπει στα υπολείμματα να πάνε στα βαθύτερα στρώματα του εδάφους. Αντίστοιχα δεν είναι δυνατόν να κατασκευαστεί εκεί νοσοκομείο». Χρήσιμη είναι η βάση δεδομένων ασφαλώς και για την χάραξη αντισεισμικής πολιτικής.
Παρά την συνεχή έρευνα, πολλά από τα ενεργά ρήγματα ακόμα δεν τα γνωρίζουμε. «Τα μεγάλα ρήγματα είναι μέσα (σ.σ. στο χάρτη). Τα μικρότερα όμως, ιδίως αυτά στο θαλάσσιο χώρο αποτελούν πρόβλημα, γιατί πολλά δεν φτάνουν στην επιφάνεια. Ο θαλάσσιος χώρος είναι πολύ δύσκολος στην έρευνα. Υπάρχουν περιοχές με τεράστια κενά και δυστυχώς με την κρίση έφυγαν από την Ελλάδα οι επιστήμονες που θα τα μελετούσαν όλα αυτά».
