Ένα κομμάτι ψωμί… κι όμως χωρούσε μέσα του έναν ολόκληρο κόσμο.
Ήταν μια εποχή που ότι υπήρχε στο ντουλάπι για εμάς τα παιδιά γινόταν λιχουδιά.
Έτσι μεγάλωσαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας στα δύσκολα χρόνια της κατοχής και της προσφυγιάς.
Το σπουδαίο ήταν ότι δεν το ξέχασαν όταν μεγάλωναν και εμάς.
Για εκείνους, στα δικά τους χρόνια, αυτό ήταν όλο το φαγητό τους. Μικρό, απλό, σεμνό, ταπεινό και προπαντός θρεπτικό.
Και ύστερα έγιναν γονείς και στην συνέχεια παππούδες και γιαγιάδες.
Οι μαμάδες μας το είχαν μάθει από τους γονείς τους. Και το συνέχισαν μια χαρά μεγαλώνοντας τις δίκες μας γενιές.
Για εκείνους ήταν μια στιγμή ευκολίας όταν ήταν η ώρα του κολατσιού μας.
Για εμάς ήταν ένας θησαυρός γεύσεων αλλά και ταχύτητας. Τρώγαμε γρήγορα. Γευστικά και θρεπτικά. Αυτό ακριβώς που χρειαζόμαστε για να συνεχίσουμε το παιχνίδι.
Ελάτε να θυμηθούμε όλες εκείνες τις γεύσεις. Προπαντός όμως να θυμηθούμε πόσο απλός ήταν ο κόσμος μας τότε.
Ψωμί με πελτέ, κόκκινο σαν ήλιος το ηλιοβασίλεμα που δύει πίσω από το χωριό. Το ψωμί με πελτέ ντομάτας μοσχομύριζε καλοκαίρι, σαν να έσκαβες ντομάτα απ’ τον κήπο.
Από τις πιο αγαπημένες και παλιές γεύσεις με πολλές παραλλαγές που ισχύουν ακόμα και σήμερα.
Οι παραλλαγές ήταν να προσθέτουν ζάχαρη στον πελτέ, η λάδι η μαύρο πιπέρι.
Ενίοτε (τις μέρες εορτών, η … «όταν» είμαστε καλά παιδιά, μπορεί αυτή η φέτα να συνοδευόταν με μια λεπτή φέτα σαλάμι που απογείωνε την όλη γεύση σε …διαστημικά επίπεδα.
Ψωμί με λάδι και ρίγανη, άρωμα καλοκαιριού και μεσημέρια που μύριζαν ξεγνοιασιά. Το ψωμί με λάδι και ρίγανη, θύμιζε μεσημέρι στο χωριό, με τον ήλιο να βαράει τα τζάμια. Οι παλιό θα την θυμούνται «μπρουσκέτα».
Ψωμί με ζάχαρη και λεμόνι, γλυκόξινη μπουκιά που μας έκανε να στραβώνουμε τα χείλη και να γελάμε. Το ψωμί με ζάχαρη και λεμόνι, ήταν μια γλυκόξινη μπουκιά λιχουδιά που δεν άρεσε σε όλους. Αλλά σε αυτούς που άρεσε ήταν φανατικοί. και φανατικοί παραμένουν ακόμα και σήμερα.
Και αυτή η λιχουδιά είχε μερικές παραλλαγές. Η μια ήταν απλά η φέτα το ψωμί με μόνο το λεμόνι. Η με την φέτα το λεμόνι στυμμένη μέσα στο ψωμιά σαν σάντουιτς. Η άλλη με την ζάχαρη.
Το ψωμί με μαργαρίνη και ζάχαρη. Από τις πιο παλιές γεύσεις. Μυρωδιά βουτύρου που έλιωνε πάνω στο φρεσκοκομμένο καρβέλι με την μαργαρίνη που έλιωνε πάνω στο ζεστό καρβέλι. Κατά κάποιο τρόπο οι καραμέλες βουτύρου που κυκλοφορούσαν τότε, ακόμα και σήμερα, προσπαθούσαν να παρομοιάσουν αυτήν την γεύση.
Το ψωμί με μέλι ή πετιμέζι. Μία γλυκιά ζεστασιά. Πολλοί το προτιμούσαν με πετιμέζι. Άλλοι με μελί. και τα δυο στην δαγκωνιά τρέχουν στα δάκτυλα και κολλούσαν. Και φυσικά μετά γλείψιμο τα δάκτυλα. Με Πετιμέζι λέγεται ότι αυτή η λιχουδιά είχε έρθει από την Κρήτη. Με το πετιμέζι μερικές φορές πασπάλιζαν την φέτα με σουσάμι η με τριμμένο καβουρδισμένο αμύγδαλο, η τριμμένη ψίχα καρύδι. Τότε το σουσάμι ήταν φτηνό και αμυγδαλιές υπήρχαν παντού στην Σύρο, όποτε δεν αγόραζαν. Είχα όλα τα σπίτια.
Ψωμί με βούτυρο η τυρί με φρούτο εποχής.
Αυτό ήταν από τα αγαπημένα μας. Μας έψηναν μια φέτα ψωμί και έτσι όπως ήταν καυτή ακόμα την άλειφαν με βούτυρο η κάποιο τυρί. Φέτα η κασέρι. Από πάνω μας έβαζαν λεπτές φέτες από κάποιο φρούτο της εποχής. Μήλο, Σύκο, γιαρμά, σταφύλι κτλ.
Αν είχαν χρόνο αυτή με το μήλο την έψηναν ξανά και ύστερα την πασπάλιζαν με κανέλα και σταφίδες. Μια πρωτόγονη μηλόπιτα αλλά πολύ πιο γευστική από την κανονική μηλόπιτα.
Προσέξτε. Όχι γλυκό κουταλιού. Κανονικά φρέσκα φρούτα.
Θεϊκές λιχουδιές όλες αυτές με τα φρούτα.
Το ψωμί με κακάο σε σκόνη και βούτυρο, εκείνη η μυστική λιχουδιά. Καλύτερα μάλλον μια μυστική συνταγή. Μιλάμε για μια πολύ έξυπνη γεύση που είχαν ανακαλύψει οι παλιοί πολύ πριν εμφανιστεί η μερέντα στα σπίτια. Ήταν απλά κακάο ανακατεμένο με βούτυρο η γάλα σκόνη και μυστικά χωρίς να το ξέρουμε πρόσθεταν λίγο γάλα και ζάχαρη για να το κάνουν πιο θρεπτικό. Μας την πρόσφεραν συνήθως τις Κυριακές το πρωί οταν είμαστε στημένοι μπροστά στην τηλεόραση και βλέπαμε σε κινούμενα σχέδια. (Θυμάστε; Ποπάυ, Μίκυ Μαους, Μπαγκς Μπάνι, Ροζ Πάνθηρα, και τα Μαρβελ, Σούπερμαν και Μπατμαν. Εγώ τουλάχιστον αυτά μου άρεσαν. Αν ξεχνώ τώρα κάποια… δεν πειράζει. Άλλο είναι το θέμα μας εδώ.
Το ψωμί με φέτα και ντομάτα τριμμένη, απλότητα γεμάτη νοστιμιά, μυρωδιά αλμυρής φρεσκάδας, ιδανικό για παιχνίδι έξω μετά. Η Φέτα με ντομάτα τριμμένη ήταν και είναι ένα από τα κλασσικά και διαχρονικά αγαπημένα μας σνακ πολύ πριν ο τάκος γίνει της μόδας και η λέξη «σνακ» γίνει μία νέα λέξη στο Ελληνικό λεξιλόγιο.
Πατάτες τηγανητές σάντουιτς μέσα στο ψωμί, μικρές γιορτές της καθημερινότητας. Το εύκολο γρήγορο και αγαπημένο σνακ όλων μας. Το ψωμί με πατάτες βραστές ή τηγανητές, με μπόλικο αλάτι και πιπέρι ήταν μία πολύ αγαπημένη σπιτική γεύση. Μια ωραία παραλλαγή (πάλι αν είμαστε καλά παιδιά) ήταν να έχει και λίγο τυρί μέσα το σάντουιτς. Φέτα η κασέρι και πιο μετά Γκούντα. Εγώ ως λάτρης του λεμονιού μούλιαζα την φέτα του ψωμιού με λεμόνι και μετά έβαζα τις τηγανητές πατάτες. Ακόμα το κάνω.
Φυσικά δεν μιλάμε για το ψωμί με βούτυρο και μαρμελάδα σπιτική.
Εκείνη την αγνή μαρμελάδα με άρωμα συνήθως βερίκοκο ή δαμάσκηνο της μοναδικής κουζίνας της γιαγιάς που μοσχοβόλαγε καλοκαίρι. Που άνοιγες το καπάκι και μύριζε το φρούτο λες και μόλις το είχες κόψει από το δέντρο.
Άφησα τελευταίο την καλύτερη και την πιο αγαπημένη μου λιχουδιά. Νομίζω όχι μόνο δική μου αλλά και σε εκατομμύρια αλλά παιδιά της εποχής μου.
Τη φέτα ψωμί με λιωμένο τυρί, συνήθως κασέρι που ήταν πολύ συνηθισμένο εκείνη την εποχή να υπάρχει στα σπίτια. Έμενα μου το έκαναν αυτό συνήθως όταν στο φούρνο ήδη ψηνόταν ένα αλλά φαγητό. δεν ήταν τίποτα στην μητέρα μου η στην γιαγιά μου να κόψει δυο φέτες ψωμί και να βάλει από πάνω μια λεπτή φέτα κασέρι η φέτα και να το «πετάξει» μέσα στο ήδη ζεστό φούρνο. Καμία φορά πρόσθεταν μια πολύ λεπτή φέτα σαλάμι αέρος η λουκανικάκι Φρανκφούρτης η μια λεπτή φέτα Swan. Θυμάμαι ακόμα την στιχομυθία με την γιαγιά μου. “Να σου βάλω δυο φέτες με τυρί στον φούρνο να φας;” «Ναι γιαγιά! Βαλε μου και λίγο… «Σβανάκι» (Swan). Τι ήταν ; Δυο φέτες ήταν μόνο, αλλά μοσχομύριζε το σπίτι, να μην πω η γειτονία. Μιλάμε για μια πρωτόγονη μορφή πίτσας. Απλά πράγματα. Άντε να ρίξει λίγη ρίγανη από πάνω. Θεϊκή λιχουδιά και αυτή.
Υπήρχε επίσης μερικές αγαπημένες παραλλαγές σε αυτήν την λιχουδιά. Αντί το «Σβανάκι» η τα Λουκάνικα να βάζουν Κορν – ε – μπηφ. Μια πολύ ιδιαίτερη γεύση που ή την λάτρευες ή την μισούσες. (έμενα όλα αυτά μου άρεσαν) Μια ακόμα παραλλαγή ήταν να προσθέσουν ένα τηγανητό αυγό μαζί σε όλο αυτό το αριστούργημα. και αν είμαστε τυχεροί και υπήρχε λίγο μπέικον τότε μιλάμε για …παράδεισο.
Όλα αυτά είχαν τις παραλλαγές τους ανάλογα την διάθεση της μαμάς η της γιαγιάς και την διαθεσιμότητα τι περιείχε το ψυγείο.
Αυτά! Το λέω ξανά. Απλά πράγματα. Πιο απλά δεν γινόταν.
Αυτές οι μικρές «λιχουδιές φτώχειας» ήταν στην πραγματικότητα θησαυροί γεύσης και αναμνήσεων.
Ήταν γεύσεις φτωχικές, μα στην καρδιά μας ήταν πλούτος.
Γιατί κάθε μπουκιά είχε αγάπη, φροντίδα, τρυφερότητα.
Κάθε μπουκιά είχε την αθωότητα εκείνων των χρόνων.
Θέλετε μια συμβουλή αν μου επιτρέπετε; Μάθετε αυτές τις απλές λιχουδιές στα παιδιά σας και στα εγγόνια σας. Μάθετε τε τα στην απλότητα των γεύσεων. Εμείς μεγαλώσαμε, δυναμώσαμε και επιβιώσαμε με τέτοιες γεύσεις. Όλες θρεπτικές, καθαρές και αγνές.
Ακόμα και σήμερα εγώ προσωπικά τρώω σχεδόν όλα αυτές τις λιχουδιές.
Στο εστιατόριο όταν πηγαίνουμε η στο σπίτι μετά το φαγητό σίγουρα θα φάω την φέτα το λεμόνι που συνόδευε το ψάρι η το κρέας που έφαγα λίγες στιγμές πριν.
Δοκιμάστε να στύψετε λεμόνι σε μια φέτα ψωμί. Θα εκπλαγείτε ποσό απίθανη γεύση είναι.
Ναι ξέρω. Κάποιοι θα μου θυμίσετε την φέτα λεμόνι με ζάχαρη. Την θυμάμαι. Αλλά για αυτές τις λιχουδιές θα μιλήσουμε σε ένα άλλο άρθρο ξεχωριστό.
Βούτυρο με κακάο το τρώω συχνά με λίγη τριμμένη ζάχαρη. Δοκιμάστε το και με κάποια μαρμελάδα. Καμία ετοιματζιδικη αλοιφή δεν είναι τόσο τέλεια γευστική όσο αυτές οι απλές μπουκιές.
Παξιμάδι με ντομάτα και φέτα … καλά … από τα πιο συνηθισμένα απογευματινά σνακ.
Το άρθρο αυτό είναι μια Αφιέρωση σε όλους εμάς που μεγαλώσαμε με ψωμί και φαντασία.
Σε όλους εμάς που δοκιμάζουμε σήμερα μια γεύση και για μια στιγμή, ξαναγινόμαστε παιδιά.
Όλες οι φωτογραφίες είναι από το ιντερνέτ. Ποιος σκεφτόταν εκείνα τα χρόνια τότε να βγάλει φωτογραφία το κολατσιό του;
Παναγιώτης Κουλουμπής
